BIEGŁY W SPRAWIE KARNEJ
Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych (art.193 kodeks postępowania karnego).
Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że biegły w postępowaniu karnym jest pomocnikiem organu procesowego. Udziela specjalnych informacji dowodowych i pomaga organowi procesowemu (jest przydatny zarówno dla Sądu orzekającego ale również dla ferowania ocen przez Prokuratora na etapie postepowania przygotowawczego) w rozstrzygnięciu sprawy.
Zasięgnięcie opinii biegłego w sprawie karnej jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy zachodzi potrzeba stwierdzenia okoliczności mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i aby to ustalić, konieczne jest posiadanie wiadomości specjalnych. Wiadomości, których może dostarczyć biegły, nie mogą być zastąpione przez organ procesowy.
Gdyby więc nawet Sąd posiadał wiadomości specjalne, to i tak zgodnie z treścią art. 193 § 1 k.p.k. powinien korzystać z opinii biegłego. Powszechnie przyjmuje się w orzecznictwie sądów powszechnych, że sama wiedza Sądu nie stanowi dowodu w sprawie, umożliwia jedynie i ułatwia Sądowi ocenę dowodu z opinii biegłego. Nawet gdyby Sąd posiadał wiadomości specjalne, to i tak jest wręcz zobowiązany skorzystać z dowodu tego rodzaju.
Biegły w sprawie karnej powinien być powołany przez Sąd w taki sposób aby jego specjalizacja, wiedza specjalistyczna którą biegły posiada była jak najbardziej adekwatna z uwagi na charakter i rodzaj okoliczności, których ustalenie wymaga wiedzy eksperckiej.
Kodeks postępowania karnego wyjątkowo określa rodzaj specjalności, z zakresu której ma być powołany biegły, w tym miejscu można wymienić sytuację konkretnie opisane w kodeksie postepowania karnego a to:
- do udziału w przesłuchania małoletniego świadka, który nie ukończył 15 lat - ma być powołany biegły psycholog
- do udziału w przesłuchaniu świadka, odnośnie do którego zachodzą wątpliwości co do jego stanu rozwoju umysłowego oraz zdolności postrzegania i odtwarzania spostrzeżeń – biegły lekarz lub psycholog
- do wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego – dwaj biegli psychiatrzy
- do stwierdzenia zaburzeń preferencji seksualnych w aspekcie stanu zdrowia psychicznego – lekarz seksuolog
- do badań oskarżonego – biegły psycholog lub lekarz
- do oględzin zwłok – lekarz, w miarę możności z zakresu medycyny sądowej
Wiadomości specjalne są rozumiane i interpretowane w literaturze fachowej z zakresu prawa, iż są fragmentem wiedzy wykraczającej poza zasób posiadany przez przeciętnego człowieka. Do wiadomości specjalnych, którego to pojęcia używa art. 193 kpk nie należą zatem te wiadomości, które są dostępne dla dojrzałego, dorosłego człowieka o odpowiednim doświadczeniu życiowym, wykształceniu i zasobie wiedzy nazwijmy to ogólnej, z zakresu wiedzy elementarnej.
Chodzi w tej sytuacji o wiadomości fachowe z zakresu wszystkich dziedzin nauki, techniki, rzemiosła, gospodarki, ruchu lądowego, samochodowego, wodnego lub powietrznego, wiedzy fachowej z zakresu nauk medycznych, informatyki itp.
Warto zarazem wskazać, rzecz dla praktyków prawa, adwokatów, Sądu absolutnie oczywista lecz dla osób nie będących prawnikami może to być odebrane jako pewnego rodzaju ciekawostka, bowiem jako wiadomości specjalne poddane pod opiniowanie przez biegłego nie mogą to być wiadomości z zakresu prawa - to Sąd sam musi posiadać takie wiadomości i wiedzę co do obowiązującego prawa (interpretacja przepisów prawnych wyłączona jest co do zasady ze sfery zagadnień analizowanych w drodze opinii biegłych).
Opinie biegłych odgrywają ważną rolę w procesie, a ich znaczenie stale rośnie, ma to niewątpliwie związek z tym że postęp wiedzy oraz rozwój nauki w różnych dziedzinach jest niewątpliwie bardzo szybki, bardziej specjalistyczny i obejmuje coraz to nowe sfery życia oraz coraz to nowe sfery ogólnie pojętej techniki. W związku z postępem wiedzy i rozwojem nauki w różnych jej dziedzinach następuje również postęp i rozwój wiedzy specjalistycznej stosowanej dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości.
Celem uzmysłowienia wagi i roli opinii biegłego w sprawach karnych chciałbym przytoczyć przypadki w zasadzie bezdyskusyjne w których biegli wydają opinię. Zdaniem ugruntowanych stanowisk orzecznictwa, komentatorów prawa i przedstawicieli doktryny, zasięgnięcia opinii biegłego w sprawie karnej wymagają przykładowo następujące sytuacje:
- stwierdzenie poczytalności sprawcy w chwili czynu
- stwierdzenie charakteru obrażeń ciała
- stwierdzenie nałogowego alkoholizmu lub np. nałogowego uzależnienia od środków odurzających
- wyjaśnienie kwestii związanych ze stanem technicznym pojazdu
- określenie dokładnej pozycji, jaką zajmowały poszczególne osoby w momencie wypadku, czy czasu, kolejności śmierci poszczególnych uczestników zdarzenia
- ustalenie przebiegu wypadku drogowego
- ustalenie zaburzeń popędu seksualnego
- ocena osobowości strony pokrzywdzonej
- przeprowadzenie badań osmologicznych (ślady zapachowe)
- przeprowadzenie badań, ekspertyz balistycznych (badania broni, amunicji oraz materiałów miotających)
- ustalanie wpływu działań konkretnej osoby/osób na ogólny stan pacjenta oraz w celu analizy przebiegu procesu leczenia pacjenta i prawidłowości zastosowanego leczenia (w praktyce w postępowaniach z udziałem lekarzy w roli podejrzanych lub oskarżonych)
Ważne!!! Moc przekonująca opinii biegłych uzależniona jest od argumentów, które pozwalają organom procesowym przyjąć opinię jako zasadną. Nie wystarcza więc, żeby biegli przedstawili swoją ostateczną konkluzję, lecz powinni oni również wskazać drogę, która doprowadziła ich do odpowiedzi na postawione pytania. W szczególności opinia powinna zawierać opis metod i sposobu przeprowadzenia badań, określenie porządku, w jakim je przeprowadzono oraz przytaczać wszystkie argumenty oparte na specjalistycznej wiedzy.
Ważne!!! Na sprzeczność lub niepełność opinii biegłego uwagę sądu mogą zwracać również strony. Strona przedstawiająca wniosek o wezwanie eksperta w celu jego przesłuchania powinna wykazać, w jakim zakresie złożona na piśmie opinia jest niepełna lub niejasna czy wewnętrznie sprzeczna albo na czym polega jej sprzeczność z inną opinią wydaną w sprawie.
Ważne!!! Dowodu z biegłego nie można zastąpić innym dowodem, nie można zamiast powołać biegłego przesłuchać świadka, który posiada wiadomości specjalistyczne – dowód z przesłuchania świadka to dalece inna czynność procesowa niż przeprowadzenie opinii biegłego.
Ważne!!! Niedopuszczalne jest posiłkowanie się swego rodzaju zamiennikami opinii, np. dokonanie ustaleń dotyczących stopnia uszkodzenia ciała człowieka, w oparciu o jedynie zaświadczenia lekarskie - jest rażąco niedopuszczalne.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ