W znaczeniu powszechnym łapownictwo, przekupstwo, korupcja – według definicji encyklopedycznej (Encyklopedia PWN), jest to przestępstwo polegające na przyjmowaniu (łapownictwo bierne, czyli sprzedajność) korzyści majątkowej lub osobistej (albo ich obietnicy) przez funkcjonariuszy publicznych lub też na udzieleniu ich (łapownictwo czynne, czyli przekupstwo).
Niniejszy wpis dotyczyć będzie w szczególności przestępstw opisanych w art. 228 Kodeksu Karnego a więc tzw. sprzedajności przez pełniącego funkcję publiczną oraz zawartym w art. 229 Kodeksu Karnego tzw. przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji.
Nadto, Kodeks Karny zawiera szczegółowy opis przestępstwa zbliżonego do omawianych a więc art. 230 i 230a KK - płatna protekcja, temu przestępstwu poświęcę jednak więcej uwagi w odrębnym wpisie.
ŁAPOWNICTWO i PRZEKUPSTWO
Art. 228 Kodeksu Karnego (Łapownictwo, Sprzedajność)
,,§ 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
(…) ’’
Art. 229 Kodeksu Karnego (Przekupstwo)
,,§ 1. Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
(…) ‘’
Podstawowym kryterium do dalszych rozważań nad powyższymi przestępstwami, jest prawidłowe zrozumienie co rozumieć przez - osobę pełniącą funkcję publiczną.
Według definicji kodeksowej zawartej w art. 115 § 19 Kodeksu Karnego -
Osobą pełniącą funkcję publiczną jest funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową.
Dana osoba może być uznana za osobę pełniącą funkcję publiczną nie tylko w związku z zatrudnieniem w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, ale także jako osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową.
Powołany przepis zawierający definicję osoby pełniącej funkcję publiczną nawet nie wymaga, aby taka osoba zaliczona z tego powodu do kategorii osób pełniących funkcję publiczną wydawała decyzje w sferze działalności publicznej. Wystarczy stwierdzenie, że osoba ta w działalności publicznej wykonuje uprawnienia i obowiązki określone w ustawie.
KARALNOŚĆ PRZESTĘPSTW ŁAPOWNICTWA I PRZEKUPSTWA
Przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy musi pozostawać w związku z pełnieniem przez sprawcę funkcji publicznej. Może to nastąpić w związku z załatwieniem konkretnej sprawy (przed jej załatwieniem, w czasie jej załatwiania lub po jej załatwieniu). Aby odpowiedzieć w konkretnym wypadku na pytanie, czy korzyść (jej obietnica) pozostaje w związku z pełnieniem funkcji publicznej, trzeba rozważyć, czy korzyść zostałaby udzielona, gdyby sprawca takiej funkcji nie pełnił. Nie musi to być zatem związek z konkretną czynnością, ale z całokształtem urzędowania, z zespołem czynności należących do sprawowanej przez daną osobę funkcji publicznej, które może ona podejmować lub od nich się wstrzymywać. Osoba przysparzająca korzyści wówczas nie konkretyzuje czynności urzędowych, na których treści jej zależy. Wręcza korzyść w nadziei, że gdy czynności takie będą podejmowane, życzliwie ustosunkowany funkcjonariusz da temu wyraz w ich treści.
Dla realizacji wskazanego w przepisie art. 228 § 1 k.k. ,,związku’’ wystarczy, by pełniący ją mógł wpływać na końcowy efekt załatwienia sprawy, a czynność służbowa stanowiąca okazję do przyjęcia korzyści choćby w części należała do kompetencji sprawcy.
Samodzielność decyzyjna przyjmującego korzyść majątkową nie jest warunkiem odpowiedzialności za przestępstwa określone w przepisach art. 228 § 1 k.k. i art. 229 § 1 k.k. Czyny stypizowane w tych przepisach mają charakter formalny i stosowanie kryterium rezultatu nie może decydować o istnieniu związku udzielanej korzyści majątkowej z pełnieniem funkcji publicznej przez osobę, która taką korzyść przyjmuje. Odpowiada ona za łapownictwo również wówczas, gdy była zobligowana do podjęcia czynności oczekiwanych przez udzielającego korzyści majątkowej. Znaczenie, jakie powszechnie nadaje się pojęciu ,,związku’’, który należy rozumieć jako stosunek pomiędzy rzeczami, zjawiskami, zachowaniami połączonymi ze sobą w jakiś sposób, nie pozwala ograniczać stosowania przepisów art. 228 § 1 k.k. i art. 229 § 1 k.k. tylko do tych sytuacji, w których udzielana korzyść majątkowa miała wpływ na skutek czynności podejmowanych przez pełniącego funkcję publiczną.
Przestępstwa określone w komentowanych przepisach można popełnić, działając wyłącznie umyślnie. Znaczy to tyle, że czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest świadomie chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia i na to się godzi.
PROBLEMATYKA OCENY DOWODU Z NAGRANIA ROZMOWY O ŁAPÓWCE
Na wstępie należy wskazać, że w kontekście dopuszczalności i waloru dowodu z nagrania rozmowy z nieświadomym rozmówcą w zakresie np. składania propozycji korupcyjnej zdania doktryny jak i stanowiska wyrażane w orzecznictwie sądów powszechnych są podzielone i niejednoznaczne. Moim zdaniem należałoby przychylić się do stanowiska, iż ocenę tzw. dowodu prywatnego w postaci nagrania rozmowy korupcyjnej, powinna cechować szczególna wnikliwość, zwłaszcza gdy nagranie nie ma charakteru przypadkowego, a jest dokonywane celowo. Wówczas utrwalone w taki sposób wypowiedzi powinny być oceniane niezwykle wnikliwie pod kątem ewentualnych prowokacji lub sugestii stosowanych w toku rozmowy przez nagrywającego, a ocena taka powinna też uwzględniać stan, w jakim znajdował się nieświadomy nagrywania rozmówca.
PODSUMOWANIE
Jednym z najpoważniejszych problemów polskiego życia publicznego jest szeroko rozumiana korupcja i łapownictwo. Z punktu widzenia prawa w zasadzie nie jest istotne, czy łapówka przybiera postać koperty z gotówką, czy też obietnicy spełnienia jakichkolwiek świadczeń na rzecz urzędnika. Należy również wskazać, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym kary za przestępstwa z kategorii przestępstw przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego, a właśnie w tej kategorii zawarte jest przestępstwo opisywanych przekupstwa i łapownictwa - zagrożone są surowymi karami.
Ważne !!! Korzyścią osobistą w rozumieniu art. 228 § 1 k.k. może być zainteresowanie osobą sprawcy okazywane przez drugą osobę, realizujące jego potrzeby emocjonalne, uczuciowe i intymne.
Ważne !!! Dla przypisania sprawcy odpowiedzialności za czyn z art. 229 § 1 k.k. nie jest wymagany skutek w postaci przyjęcia oferowanej korzyści majątkowej przez funkcjonariusza. Przestępstwo jest dokonane już w chwili udzielenia korzyści lub jej obietnicy, niezależenie od tego, czy korzyść lub obietnica zostanie przez osobę pełniąca funkcję publiczną przyjęta czy też nie.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ