Zgodnie z art. 57 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, Sąd orzekający w sprawie o rozwód orzeka także czy i który z małżonków ponosi winę w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Sąd nie będzie orzekał o winie jedynie na zgodne żądanie rozwodzących się małżonków.
Warto wiedzieć, że decydowanie się na walkę o orzekanie o winie w sprawie o rozwód ma swoje zalety, jak i pewne wady.
Jeżeli małżonkowie decydują się na rozwód z orzeczeniem o winie powinni wziąć pod uwagę, że okres oczekiwania na orzeczenie rozwodu wydłuży się, a winę małżonka należy poprzeć dowodami. Powinni także pod uwagę wziąć konsekwencje prawne orzeczenia o winie jednego lub obojga małżonków w rozkładzie pożycia małżeńskiego, a także przyczyny, jakie mogą być podstawą orzeczenia winy w sprawie o rozwód.
Odnosząc się w paru słowach o samym rozwodzie, specyfice zarówno prawnej jak i emocjonalnej z tym związanej, warto zaznaczyć, że samo postepowanie rozwodowe jest jednym z bardziej skomplikowanych postępowań sądowych, choćby z uwagi na mnogość spraw regulowanych w wyroku rozwodowym, m.in. kwestie winy, opieki, władzy rodzicielskiej, kontaktów, alimentów.
Pod kątem emocjonalnym według opinii psychologów przejście przez ten trudny okres i uporanie się z załatwieniem spraw w nowej rzeczywistości po ,,utracie partnera/ki’’ porównywane jest często z przeżyciami bardzo traumatycznymi, dramatycznymi, jak np. śmierć osoby bliskiej. W tym niełatwym czasie i równie skomplikowanym postepowaniu w sprawie o orzeczenie rozwodu warto zastanowić się nad skorzystaniem z pomocy adwokata i powierzeniu w jego ręce dopilnowania, aby Państwa interes został należycie zabezpieczony. W przypadku potrzeby konsultacji z prawnikiem we Wrocławiu zachęcamy do kontaktu z naszą kancelarią.
Orzekając o winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego sąd powinien ustalić:
I. Czy postępowanie małżonka naruszyło normy prawne lub obowiązki małżeńskie wnikające z ogólnych zasad współżycia. Naruszenie to może mieć formę:
- działania (np. zdrada małżeńska, trwonienie majątku) lub
- zaniechania działania (np. jeden z małżonków nie udziela wsparcia drugiemu).
II. Czy naruszenie norm prawnych lub obowiązków małżeńskich wystąpiło na skutek postępowania małżonka, które można oceniać jako
- umyślne - współmałżonek chciał świadomie naruszyć swoje obowiązki małżeńskie,
- nieumyślne - zachowanie współmałżonka wynikało np. z niedbalstwa.
III. Czy naruszenie to naprawdę doprowadziło do rozkładu pożycia małżeńskiego.
Ważne !!! Nie każde naruszenie obowiązków małżeńskich jest z punktu widzenia prawnego istotne w sprawie o rozwód. Nie każde naruszenie uzasadnia winę danego małżonka, lecz tylko takie, które miało wpływ na spowodowanie - bądź utrwalenie - rozkładu pożycia małżeńskiego. (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Katowicach z dnia 12.03.2010r., sygn. akt IACa 35/10).
ZACHOWANIE, KTÓRE STANOWI PODSTAWĘ PRZYPISANIA WINY W ROZKŁADZIE POŻYCIA
Za zawinione, na gruncie przepisów rozwodowych, uznaje się działania lub zaniechania małżonka będące wyrazem jego woli, które stanowią naruszenie obowiązków wynikających z przepisów prawa małżeńskiego (art. 23 KRO art. 24 KRO, art. 27 KRO) lub zasad współżycia społecznego i prowadzą do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Nie jest przy tym konieczne, dla przypisania małżonkowi winy w rozwodzie, objęcie jego zamiarem spowodowania, poprzez określone działania lub zaniechania, rozkładu pożycia prowadzącego w ostatecznym rezultacie do rozwodu. Wystarczy możliwość przewidywania znaczenia i skutków takiego działania lub zaniechania. Możliwość przypisania małżonkowi winy w rozkładzie pożycia jest wyłączona w razie jego niepoczytalności, a także w wypadku przemijających nawet zakłóceń psychicznych, jeżeli w tych stanach dopuścił się on działania lub zaniechania, które doprowadziło do powstania zupełnego i trwałego rozkładu pożycia.( m.in. SN z dnia 28.02.2004 r. IV CK 406/02).
Sąd orzeknie o winie biorąc pod uwagę całokształt materiału dowodowego zebranego w danej sprawie o rozwód.
Katalog przyczyn stanowiących podstawę orzeczenia winy w sprawie o rozwód jest katalogiem tzw. otwartym. Skutkuje to tym, że poniżej wskazane zostaną najczęstsze, lecz nie jedyne przyczyny przypisania winy rozkładu pożycia między małżonkami.
NIEWIERNOŚĆ MAŁŻEŃSKA – WINA W ROZWODZIE
Pojęcie niewierności jest bardzo często podnoszone w trakcie spraw o rozwód. Jest wbrew pozorom pojęciem szerokim. Przy jego ocenie należy zawsze mieć na uwadze, że niewierność małżeńska jest nie tylko zachowaniem moralnie nagannym i sprzecznym z przysięgą składaną przez małżonków, ale także zachowaniem sprzecznym z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Zgodnie z art. 23 k.r.o. małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są zobowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny. W literaturze prawa rodzinnego, jak również w orzecznictwie Sądu Najwyższego silnie akcentowano aspekt moralny pojęcia winy i funkcję potępienia czynów małżonka uznanego za winnego rozkładu pożycia. Poniżej wskazano jedynie przykłady orzeczeń odnoszące się do niewierności.
Niewierność rozumiana jest w orzecznictwie w sprawach o rozwód nie tylko jako zdrada fizyczna, ale też wszelkie inne zachowanie małżonka wobec osoby płci przeciwnej, które mogą stwarzać pozory cudzołóstwa lub w inny sposób wykracza poza granice przyjętej normalnie obyczajowości i przyzwoitości - (SN z dnia 24.04. 1951r. C 735/50).
Zamieszkiwanie kobiety zamężnej w jednej izbie z innym mężczyzną w warunkach stwarzających pozory zdrady małżeńskiej, i to trwające stale, przez dłuższy okres czasu, może być uznane za zawinioną przez nią przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego, bez potrzeby zakwalifikowania tego jako cudzołóstwo - (SN z dnia 19 grudnia 1950 r. C 322/50).
Postępowanie żony, która dawała mężowi uzasadnione podstawy do podejrzeń o zdradę oraz nawiązanie przez żonę, bezpośrednio po rozejściu się stron – współżycia z innym mężczyzną usprawiedliwiają w pełni przypisanie żonie winy rozkładu - (SN z dnia 21 kwietnia 1960 r., 4 CR 631/59).
Jeżeli kobieta pragnąc wzbudzić zazdrość u męża swoim zachowaniem stwarza pozory posiadania romansu, lecz faktycznie niewierności małżeńskiej się nie dopuściła, a mąż w wyniku takiego zachowania i przekonaniu, że żona go zdradza składa pozew o rozwód z orzeczeniem o winie współmałżonki to zachowanie małżonki może zostać ocenione jako zawiniona przyczyna rozkładu pożycia małżeńskiego. Istotne w takiej sytuacji jest, że pozory wzbudziły u współmałżonka przekonanie, że do zdrady rzeczywiście doszło i były przyczyną wniesienia pozwu (tak m.in. SN z dnia 08.01.1971, III CRN 442/70).
NAŁOGI – WINA W ROZWODZIE
Do zawinionych przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego i orzeczenia rozwodu z winy jednego z małżonków należą także nałogi, bardzo często - alkoholizm. Przyjmuje się, że nałogowe pijaństwo prowadzi do rozpadu rodziny, ponieważ wiąże się ono zazwyczaj z zwiększonym poziomem agresji, przemocą domową, brakiem zainteresowania sprawami rodziny.
Przy uzależnieniu od alkoholu ważną rolę w dochodzeniu do trzeźwego życia odgrywa pomoc osób najbliższych dla alkoholika, a wśród nich szczególnie drugiego małżonka (art. 23 KRO). Ze względu na drastyczność zachowywania się małżonka uzależnionego od alkoholu, nie można – na płaszczyźnie prawa i konkretnych okoliczności sprawy – wymagać od drugiego małżonka dalszego pożycia z nim, jeżeli sprzeciwia się temu dobro rodziny, a w szczególności dobro małoletnich dzieci stron. Niewątpliwym zatem jest, że alkoholizm czyli nadużywanie alkoholu praktyka sądowa od lat traktuje jako przyczynę powstania i utrwalenia rozkładu pożycia. Nałóg alkoholowy powoduje unicestwienie więzi rodzinnych, gdyż osoba uzależniona w miarę postępowania nałogu wykazuje coraz mniejsze zainteresowanie rodziną i jej bytem, w szczególności materialnym. Nałóg wywiera także bardzo negatywne wpływy na wychowanie małoletnich dzieci, dla których postawa rodzica jest złym przykładem. Przy nałogu dochodzi także często do agresji w rodzinie i innych zjawisk patologicznych. Sama choroba alkoholowa, nie musi stanowić jednak jedynej przesłanki, stanowiącej o zawinieniu rozkładu pożycia małżeńskiego. (…) Można zatem stwierdzić, że działanie małżonka w stanie po spożyciu alkoholu, stanowić będzie działanie zawinione, choć sama choroba alkoholowa nie musi stanowić takiej przesłanki - (SN z dnia 09.11.2001 roku, sygn. akt I CKN 438/00).
OPUSZCZENIE WSPÓŁMAŁŻONKA – WINA W ROZWODZIE
Trwałe i pozbawione uzasadnienia opuszczenie przez jednego z małżonków wspólnego domu (porzucenie współmałżonka) może stanowić zawinioną przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego i orzeczenie o wyłącznej winie jednego z małżonków w sprawie o rozwód.
Nieusprawiedliwiony poważnymi względami wyjazd jednego z małżonków do innej miejscowości z zamiarem stałego w niej pobytu nie tylko nie pociąga za sobą obowiązku wyjazdu drugiego małżonka, ale może być uznany za zawinione jego opuszczenie - (SN z dnia 15 listopada 1951 r., C 1003/51).
Jednostronne zerwanie przez małżonka związku małżeńskiego należy uznać za czyn zawiniony także w przypadku, gdy powodem tego zerwania było głębokie uczucie miłości względem osoby trzeciej - (SN z dnia 8 maja 1951 r., C 184/51).
Opuszczenie przez żonę z dziećmi wspólnego domu, stanowiące reakcję na poważne zagrożenie ze strony męża bezpieczeństwa osobistego i wspólnych dzieci, nie jest moralnie naganne i nie może być uznane za zawinione spowodowanie rozkładu pożycia małżeńskiego - (SN z dnia 28 listopada 1997 r., II CKN 457/97).
PRZEMOC FIZYCZNA LUB PSYCHICZNA – WINA W ROZWODZIE
Poniżanie przez męża godności osobistej żony, polegające na odmawianiu jej równego poziomu życia, póki nie pracowała zarobkowo oraz na szykanowaniu jej, gdy podjęła pracę, winno być uważane za ważną przyczynę powstania rozkładu pożycia małżeńskiego z winy męża - (SN z dnia 9 kwietnia 1953 r., II C 2911/52).
BEZCZYNNY TRYB ŻYCIA – WINA W ROZWODZIE
Bezczynny tryb życia może przejawiać się jako nieusprawiedliwione powstrzymywanie się przez współmałżonka od wykonywania pracy zarobkowej, bądź jako brak dbałości o rodzinę, dzieci, dom. Bezczynny tryb życia jednego z małżonków może zostać uznany za przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego, jeżeli jeden z małżonków wymagał od drugiego, by zmienił dotychczasowy tryb życia i zajął się pracą zarobkową - (SN z dnia 18 sierpnia 1955 r., II Cr 1082/54, PiP 1956).
Notoryczne zaniedbywanie przez żonę wychowywania małoletnich dzieci, połączone z bezczynnym trybem życia, stanowić może powód do powstawania rozkładu pożycia małżeńskiego - (SN z dnia 18 sierpnia 1955 r., II Cr 1082/54).
POPEŁNIENIE CZYNU NIEMORALNEGO – WINA W ROZWODZIE
Nie ulega wątpliwości, że gdy jeden z małżonków stwierdzi, że jego małżonek, którego uważał za człowieka bez skazy, wysoce moralnego, popełnił przed zawarciem małżeństwa czyn w wysokim stopniu niemoralny, to stwierdzenie takich faktów wywołując rozczarowanie, może pociągnąć za sobą niechęć do małżonka i nawet zupełny rozkład pożycia - (SN z dnia 31 maja 1949 r., C 583/49).
NARUSZENIE OBOWIĄZKU WZAJEMNEJ POMOCY – WINA W ROZWODZIE
Naruszenie obowiązku wzajemnej pomocy, jeżeli wywołało stały rozkład pożycia małżeńskiego, może być uznane za wystarczającą podstawę do orzeczenia rozwodu. (SN z dnia 23 lutego 1950 r., WaC 298/49).
ODMOWA WSPÓŁŻYCIA FIZYCZNEGO – WINA W ROZWODZIE
Odmowa współżycia fizycznego przez małżonkę, nad którą mąż się znęcał, nie stanowi zawinionej przez nią przesłanki rozkładu pożycia małżeńskiego - (SA w Gdańsku z dnia 20.05.2009 r., I Aca 368/09).
Uzależnienie pożycia z mężem od „przepisania” mieszkania na imię żony i darowania jej mebli – może być uznane za współwinę żony w pogłębieniu powstałego już rozkładu wskutek nieusprawiedliwionego opuszczenia żony przez męża - (SN z dnia 15 listopada 1951 r., C 1003/51).
Małżeństwo, które nie przystępuje do wypełnienia obowiązków, jakie nakłada zawarcie związku małżeńskiego (…), jest od samego początku martwe i nie spełnia swych zadań społecznych (…). Sama odmowa rozpoczęcia współżycia przez jednego z małżonków może być uznana za ważny powód rozkładu pożycia małżeńskiego, a jej motyw miałyby znaczenie dla oceny winy w spowodowaniu rozkładu tego pożycia - (SN z dnia 2 maja 1952 r., C 1096/51, SN z dnia 2 maja 1959 r., CR 219/58).
ZŁY STOSUNEK DO DZIECI, RODZINY WSPÓŁMAŁŻONKA – WINA W ROZWODZIE
Osoba, która zawiera związek małżeński z osobą posiadającą nieletnie dzieci z poprzedniego małżeństwa, jakkolwiek nie sprawuje prawnej pieczy nad nimi, powinna wspólnie ze współmałżonkiem starać się o ich utrzymanie i wychowanie. Uchybia tym obowiązkom małżonek, który zachowaniem swoim stwarza warunki utrudniające drugiemu małżonkowi wypełnienie obowiązku troski o fizyczny i duchowy rozwój dzieci tego małżonka z poprzedniego małżeństwa, w szczególności gdy bez uzasadnionych powodów nie zgadza się na pobyt dzieci we wspólnym domu lub doprowadza drugiego małżonka do oddania dzieci na wychowanie poza wspólnotę rodzinną - (SN z dnia 7 marca 1953 r., C 2031/52).
Małżonek ma względem dzieci drugiego małżonka pochodzących z poprzedniego małżeństwa, przebywających razem z nim we wspólności rodzinnej, szereg obowiązków moralnych. Nie byłoby jednak zgodne z zasadami współżycia społecznego nałożenie na tego małżonka obowiązku pozostawania we wspólnocie rodzinnej z dziećmi współmałżonka, jeżeli postępowaniem swoim narusza on w sposób rażący reguły tego współżycia. W przypadku takim usprawiedliwione może być opuszczenie przez niego rodziny, jeżeli jego starania o wychowanie dzieci nie dały pomyślnego rezultatu - (SN z dnia 3 maja 1955 r., II CR 1221/54).
WINA ZA ROZKŁAD POŻYCIA W SPRAWIE O ROZWÓD - OBOJGA MAŁŻONKÓW
Jeżeli małżonkowie nie wniosą wspólnie o zaniechanie orzekania o winie w sprawie o rozwód natomiast będą starali się uzyskać orzeczenie o winie w sprawie o rozwód z winy tego drugiego małżonka, wówczas sąd bada które z nich odpowiada za rozkład pożycia małżeńskiego. Warto w takiej sytuacji wiedzieć, że Sąd może uznać, że winę w rozkładzie pożycia ponoszą oboje małżonkowie. Nie ma przy tym znaczenia fakt, kto do rozkładu pożycia przyczynił się bardziej a kto mniej. Wystarczy, aby jeden z małżonków przyczynił się do rozkładu w znacznym stopniu, a drugi nawet w bardzo niewielkim zakresie, w takiej sytuacji winę będą ponosić oboje gdyż przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie odróżniają winy „większej” czy „mniejszej”, nie można mówić o swoistym wartościowaniu winy w sprawie o rozwód.
CO DAJE ORZECZENIE O WINIE W SPRAWIE O ROZWÓD?
- Alimenty na małżonka niewinnego - skutkiem wywalczenia orzeczenia o winie jednego z małżonków w sprawie o rozwód mogą być alimenty dla byłego małżonka. Małżonek niewinny może żądać od małżonka winnego alimentów, jeżeli w związku z rozwodem pogorszyła się jego sytuacja materialna, niezależnie od tego, czy małżonek niewinny znajduje się w niedostatku.
Ważne !!! Ten z byłych małżonków, który został uznany przez Sąd w sprawie o rozwód, wyłącznie winnym nie może żądać alimentów od małżonka niewinnego.
- Poczucie sprawiedliwości, satysfakcja - wyrok rozwodowy z orzekaniem o winie może dać również pewne poczucie satysfakcji tej stronie, która nie przyczyniła się do rozpadu małżeństwa. W ocenie wielu moich klientów celowym jest, by proces rozwodowy czynił zadość w aspekcie moralnym czy potocznie mówiąc sprawiedliwościowym. W literaturze prawa rodzinnego, jak również w orzecznictwie Sądu Najwyższego silnie akcentowano aspekt moralny pojęcia winy w sprawie o rozwód i funkcję potępienia czynów małżonka uznanego za winnego rozkładu pożycia co znajduje odzwierciedlenie w odczuciu tych małżonków którzy dokładali wszelkich starań aby rodzina funkcjonowała prawidłowo, związek małżeński kwitł, nie dopuszczali się zdrad czy innych zachowań jakie mogłyby doprowadzić do rozpadu małżeństwa.
Kancelaria rozwodowa Wrocław
W mojej ocenie jako naturalne należy odbierać dążenie tych z małżonków którzy czują się skrzywdzeni czy wręcz oszukani przez współmałżonka, który doprowadził do rozpadu małżeństwa, że chcą uzyskać w pewnym sensie przyznanie im racji wyrażone w wyroku rozwodowym. W pewnym sensie że to te konkretne okoliczności, ten konkretny małżonek, te konkretne nierzadko moralnie naganne zachowania doprowadziły do rozwodu.
Jeżeli szukasz doświadczonego i zaufanego prawnika rodzinnego we Wrocławiu to zapraszamy Cię do kontaktu.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ