Żeby zacząć w ogóle podejmować temat możliwości podzielenia majątku wspólnego małżonków musisz wyjść z ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Najczęściej następuje to na skutek uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód, choć nie jest to jedyna możliwość.
W sytuacji już po wyjściu z ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, podział majątku wspólnego może być dokonany zarówno przed rozwodem, w trakcie sprawy o rozwód, oraz po rozwodzie i z punktu widzenia adwokata to właśnie ten ostatni przypadek stanowi zdecydowaną większość.
Szeroko na temat sposobu przeprowadzenia sprawy o podział majątku oraz elementów w mojej ocenie istotnych mówiłem w artykule - PODZIAŁ MAJĄTKU PO ROZWODZIE - który znajduję się na Naszym blogu – zachęcam do odszukania i lektury.
Wracając do tematu niniejszego wpisu, a więc kwestii jak rozliczyć kredyt hipoteczny podczas podziału majątku wspólnego (w sposób modelowy) warto wskazać co następuje.
MAJĄTEK WSPÓLNY PODLEGAJACY PODZIAŁOWI
Majątek wspólny małżonków powstaje w chwili zawarcia związku małżeńskiego z mocy prawa, chyba że wystąpiły ustawowe okoliczności wyłączające taką możliwość (np. zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej tzw. intercyzy). Majątek wspólny małżonków to nic innego jak przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.
PRZYZNANIE NIERUCHOMOŚCI NA WYŁĄCZNĄ WŁASNOŚĆ JEDNEMU Z MAŁŻONKÓW W WYNIKU PODZIAŁU MAJĄTKU WSPÓLNEGO
W ramach sprawy o podział majątku wspólnego byli już małżonkowie mogą zdecydować kto przejmuje nieruchomość na wyłączną własność z jednoczesnym obowiązkiem spłaty drugiego z małżonków.
W tej sytuacji można spróbować podjąć rozmowy z bankiem, który udzielił kredytu w przedmiocie zwolnienia z obowiązku spłaty kredytu tego z małżonków, który nie będzie już właścicielem nieruchomości. W omawianej sytuacji częstą praktyką jest, że bank w miejsce kredytobiorcy zwolnionego ze spłaty długu oczekuje innego zabezpieczenia, np. zabezpieczenia hipotecznego innej nieruchomości lub przystąpieniu do długu innego podmiotu (swoiste zastępstwo jednej osoby w miejsce drugiej zwolnionej z długu).
Bank ma też pełne prawo aby nie wyrazić zgody na zwolnienie jednego z byłych małżonków ze zobowiązania kredytowego. Jest to bowiem uprawnienie wierzyciela, a nie jego obowiązek.
SĄDOWY PODZIAŁ MAJĄTKU
W sytuacji kiedy małżonkowie nie mogą porozumieć się w kwestii podziału majątku wspólnego, to każdy z nich posiada prawo aby wystąpić do sądu z żądaniem o dokonanie podziału.
W sytuacji gdy małżonkowie nie są w stanie dojść do porozumienia co do sposobu podziału nieruchomości, ustalenia wartości nieruchomości, wysokości ewentualnych spłat, dopłat czy sposobu rozliczenia umowy kredytowej, sądowy podział majątku wydaje się rozsądnym rozwiązaniem.
Jeśli sąd przychyli się do przyznania nieruchomości na wyłączną własność jednemu z małżonków, na rzecz drugiego małżonka zasądzona zostanie spłata odpowiednio do stosunku ustalonych udziałów w majątku wspólnym oraz wartości nieruchomości – tyle w teorii. Należy pamiętać, że wartość nieruchomości ustalana jest według cen z chwili dokonywania podziału, a nie z chwili zakupu tej nieruchomości (tak m.in. postanowienie SN z 11.3.2010 r., IV CSK 429/09, postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 20 stycznia 1974 r., III CRN 384/73).
Jak wspomniano powyżej, odpowiednio do wartości nieruchomości ustalona zostanie wysokość spłaty.
Natomiast fundamentalnym wydaje się zagadnienie - jak wysokość zobowiązania kredytowego pozostałego do spłaty rzutuje na wartość nieruchomości, jak to liczyć i interpretować, czy kredyt pozostały do spłaty pomniejsza wartość nieruchomości czy też nie?
WARTOŚĆ NIERUCHOMOŚCI A OBCIĄŻENIE HIPOTECZNE
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, sąd przyznając nieruchomość na wyłączną własność jednego z nich ustala jej wartość z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego, które zabezpiecza kredyt bankowy (m.in. uchwała SN z 25 lipca 2019 r., sygnatura akt III CZP 14/19; uchwała SN z dnia 28 marca 2019 r., sygn. akt III CZP 21/18).
Tym samym hipoteka obciążająca nieruchomość będąca przedmiotem podziału nie ma wpływu na wartość rynkową nieruchomości, przyjmowaną za podstawę ustalenia wysokości spłaty należnej drugiemu małżonkowi, który nie otrzymał prawa do nieruchomości.
Aktualnie w orzecznictwie dominuje pogląd, iż z punktu widzenia podziału majątku wspólnego obciążenie hipoteką nie wpływa na wartość nieruchomości tym samym rozliczenia w sprawie o podział majątku pomiędzy małżonkami dokonywane są jedynie z uwzględnieniem aktywów a przy pominięciu pasywów (długów) – jest to jednak bardzo ogólna teza o czym warto pamiętać.
Nadto, w ramach sprawy o podział majątku, sąd może dopuścić rozliczenie pomiędzy małżonkami długów spłaconych przez tylko jednego z małżonków w czasie między ustaniem wspólności majątkowej (np. orzeczeniem prawomocnym w sprawie o rozwód) a podziałem majątku.
Wyjaśnienie - adwokat Wrocław
Słowem dalszego objaśnienia, temat rozliczeń kredytu hipotecznego pozostającego do spłaty przy przyznaniu nieruchomości obciążonej hipoteką na rzecz jednego z byłych małżonków jest w dużej mierze dlatego kontrowersyjny i niejednoznaczny gdyż, w orzecznictwie Sądu Najwyższego w kwestii określenia wartości rynkowej nieruchomości jeszcze do niedawna przeważało stanowisko, że przy ustalaniu wartości poszczególnych składników wchodzących w skład majątku wspólnego sąd powinien uwzględnić pomniejszające ich wartość obciążenia w postaci np. hipoteki. Wcześniej wprost wedle głównego nurtu w orzecznictwie sądów powszechnych przyjmowano, że wartość takich obciążeń odlicza się przy ustalaniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczaniu wartości przyznanej jednemu z małżonków nieruchomości.
Od przedstawionego wyżej stanowiska dotyczącego ustalenia wartości nieruchomości obciążonej hipoteką Sąd Najwyższy odstąpił w postanowieniu z 26.01.2017 r., I CSK 54/16, przyjmując, że jeżeli po ustaniu wspólności ustawowej małżonkowie pozostają dłużnikami osobistymi banku, odpowiedzialnymi solidarnie za spłatę zobowiązania kredytowego zabezpieczonego hipoteką obciążającą nieruchomość, sąd określając wartość tego składnika majątkowego podlegającego podziałowi bierze pod uwagę jego wartość rynkową bez uwzględnienia obciążenia hipotecznego, z tą też datą – 2017r. główna linia orzecznicza uległa zmianie.
Natomiast o czym warto pamiętać i z całą pewnością podkreślić to fakt, że Sąd Najwyższy zwrócił bardzo czytelnie uwagę, że w sprawach rozpoznawanych przez sądy występują różnorodne i złożone okoliczności faktyczne, co powoduje że nie wydaje się możliwe wskazanie jednolitego rozwiązania w omawianej kwestii.
Przyjmuje się powszechnie, że przyczyny uzasadniające odejście od rozwiązania pomijającego obciążenie hipoteczne (zupełne pominięcie pasywów) mogą mieć charakter podmiotowy i wynikać z osobistej lub majątkowej sytuacji byłych małżonków. Potrzebę odstępstwa mogą też powodować okoliczności dotyczące przedmiotu postępowania tj. samej nieruchomości, w tym szczególnie proporcji, w jakiej pozostaje wielkość obciążenia pozostałego do spłaty do wartości obciążonej nieruchomości.
SPRZEDAŻ NIERUCHOMOŚCI I PODZIAŁ ŚRODKÓW PO SPŁACIE KREDYTU
Kolejnym możliwym rozwiązaniem jest sprzedaż nieruchomości, wcześniejsza spłata kredytu i podział pozostałych środków ze sprzedaży między małżonkami, według wielkości przypadających im udziałów w majątku wspólnym. Powyższa możliwość może być szczególnie interesująca i brana pod rozwagę w sytuacji, gdy żaden z małżonków nie ma zdolności do spłaty drugiego małżonka w związku z przejęciem nieruchomości na wyłączną własność lub kiedy żaden z małżonków zwyczajnie nie jest zainteresowany przejęciem na wyłączną własność obciążonej kredytem nieruchomości.
PODSUMOWANIE PRAWNIKA WROCŁAW
W orzecznictwie dominuje pogląd, iż z punktu widzenia podziału majątku wspólnego obciążenie hipoteką nie wpływa na wartość nieruchomości. Jednocześnie warto podkreślić, że w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, sąd przydzielając tę nieruchomość na własność jednego z małżonków ustala jej wartość, jeżeli nie przemawiają przeciwko temu ważne względy, z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego.
Przyczyny które można uznać za ,,ważne względy’’, wynikają z indywidualnych okoliczności danej sprawy. Jeśli potrzebujesz wsparcia sprawdzonego prawnika z Wrocławia to zachęcamy Cię do kontaktu z nami!
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ