Gwałt a mówiąc dokładniej przestępstwo zgwałcenia, w podstawowej formie to:
,,Art. 197 kodeks karny
§1.
Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego,
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
(…) ‘’.
W powszechnym rozumieniu gwałt w uogólnieniu to przestępstwo polegające na zmuszeniu drugiej osoby do obcowania płciowego, poddania się innej czynności seksualnej lub wykonania takiej czynności przez jedną lub wiele osób, posługujących się siłą fizyczną, przymusem czy nadużyciem władzy, podstępem lub wykorzystujących niemożność wyrażenia świadomej zgody przez daną osobę.
Tyle z wiedzy ogólnej, natomiast przechodząc do tematu bardziej szczegółowo …
podejmując próbę przybliżenia Państwu typologii oraz rodzajów zgwałceń, gwałtu w pierwszej kolejności warto w mojej ocenie odwołać się do przyjętych i często stosowanych klasyfikacji. W nauce kryminologii gwałt można klasyfikować na różne sposoby: np. w odniesieniu do okoliczności, w jakich miał miejsce, w odniesieniu do tożsamości ofiary lub sprawcy. Można wyróżnić m.in. gwałt kazirodczy, gwałt na randce, gwałt małżeński, gwałt więzienny, gwałt wojenny, gwałt zbiorowy.
Natomiast na potrzeby niniejszego artykułu w ocenie adwokata Wrocław klasyfikację formułowaną przez Prof. Zbigniewa Lwa-Starowicza, autor podaje w swojej literaturze ,,Seksuologia sądowa" również inne klasyfikacje gwałtu wcześniej formułowane i szeroko omówione w literaturze fachowej głównie psychologicznej według Soutoula (1993 r.).
Wymienione, wyodrębnione:
- gwałt kazirodczy,
- gwałt zbiorowy.
- gwałt indywidualny,
- gwałt w czasie snu,
- gwałt w czasie narkozy i hipnozy,
- gwałt sodomiczny,
- gwałt wojenny.
Gwałt kazirodczy - zgwałcenie jest kazirodcze, kiedy to sprawca doprowadzający ofiarę do czynności seksualnej jest związany z nią określonym węzłem pokrewieństwa. Podkreślić również warto, iż z powyższych uwag wynika, że zgwałcenie kazirodcze będzie zgwałceniem zbiorowym nie tylko wtedy, gdy jego sprawcami będą co najmniej dwie osoby związane z ofiarą określonym w przepisie stosunkiem pokrewieństwa, ale również gdy np. ojciec współdziała z osobą obcą ofierze lub jej dalszym krewnym. Tym samym typy, rodzaje zgwałceń omawiane na potrzeby artykułu mogą i często w praktyce się przenikają.
Gwałt zbiorowy - w sytuacji gdy przynajmniej dwie lub więcej osób dopuszcza się przestępstwa zgwałcenia na ofierze to mowa o tzw. zgwałceniu zbiorowym. Charakterystycznym dla tego rodzaju zgwałcenia jest stopień i poziom brutalności, agresji.
Gwałty zbiorowe bywają często bardziej brutalne, niż inne rodzaje gwałtów. Nauki psychologiczne również szczegółowo omawiają te mechanizmy, np. oddziaływania stymulującego na siebie współsprawców, wzajemnego pobudzania do zadawania większej i często nieproporcjonalnej do sytuacji dawki cierpień wobec ofiary.
Nadto warto zdawać sobie sprawę, że druga osoba niekoniecznie musi uczestniczyć w przestępstwie w sposób bezpośredni dokonując samej czynności zgwałcenia, wystarczy, że weźmie w nim udział w formie pośredniej np. podstępem doprowadzając ofiarę na miejsce gwałtu.
Gwałt indywidualny (sytuacyjny) - ten rodzaj gwałtu może być dokonany w wyniku wystąpienia sprzyjających okoliczności w zależności od indywidualnej sytuacji faktycznej, czyli np. na wskutek przypadkowej sytuacji lub z premedytacją, kiedy sprawca planuje szczegółowo cały przebieg przestępstwa, częściej jednak jako charakterystyczny element daje się dostrzec, bardzo ograniczony element wcześniejszego motywu i przygotowań do popełnienia przestępstwa a raczej dynamiczne bardzo skąpo przemyślane działanie sprawcy w wyniku właśnie powstałych spontanicznie okoliczności.
Gwałt w czasie snu – w literaturze fachowej dawniej krytykowano i negowano możliwość dokonania tego typu zgwałcenia. Natomiast w obecnym stanie wiedzy i dostępności środków farmakologicznych nie powinno budzić wątpliwości, że dokonanie takiej formy zgwałcenia jest realne. W wyniku działania leków nasennych lub innych silnych środków (narkotyków) czy w wyniku mocnego snu. Możliwym scenariuszem jest też wcześniejsze podanie tzw. pigułki gwałtu. Najczęściej ofiarą pigułek gwałtu (GHB) padają bywalczynie klubów. Charakterystyczne objawy w takiej sytuacji to: ofiara na wiele godzin traci przytomność, gdy ją odzyska, na ogół nic nie pamięta. Ma tylko bolesne poczucie krzywdy i dezorientacji.
Prof. Lew-Starowicz prezentuje jednak pogląd bardziej powściągliwy. Mianowicie, do tego typu gwałtów trzeba podchodzić z ogromnym dystansem, gdyż znane są przypadki, że ofiara zgłasza przestępstwo, po czym okazuje się, że doświadczyła halucynacji, lub ma inne zaburzenia natury psychicznej.
Gwałt w czasie narkozy i hipnozy - problematyka zgwałceń w czasie narkozy nie wymaga raczej szerszego omówienia. Do tego typu przypadków dochodzi najczęściej w sytuacjach związanych z realizacją zabiegów leczniczych np. nagłośniona sprawa sprzed ok 6 lat w Strzelcach Krajeńskich, w województwie lubuskim która miała miejsce w gabinecie lek. ginekologa wobec pacjentki pozostającej pod narkozą z uwagi na zaplanowany zabieg.
Co do zgwałcenia osoby w stanie hipnozy w literaturze fachowej jest cała masa kontrowersji, a stanowiska autorytetów są podzielone.
Gwałt sodomiczny - bardzo często występuje w przypadkach zgwałceń zbiorowych, np. w warunkach izolacji więziennej. Charakterystycznym elementem tego rodzaju zgwałceń są nierzadko rozległe uszkodzenia zwieracza odbytu.
Gwałt wojenny - znany od najdawniejszych lat, straszna broń stosowana podczas działań wojskowych w danym kraju. Często wyraz bestialstwa poszczególnych stron konfliktów zbrojnych. W mojej ocenie dobrym przykładem tego rodzaju zgwałceń i ich okrucieństwa jest sytuacja jaka panowała podczas wyzwalania miast i wiosek na Dolnym Śląsku przez Armię Czerwoną podczas działań II wojny światowej. Mieszkanki tych terenów podzieliły tragiczny los kobiet mieszkających na terenach Trzeciej Rzeszy. W oczach sowieckich żołnierzy były Niemkami, bez względu na faktyczną narodowość, język ojczysty czy wyznanie tym samym zostały poddane tym haniebnym praktykom.
KLASYFIKACJE ZGWAŁCEŃ MOŻNA PRÓBOWAĆ KONSTRUOWAĆ W ASPEKCIE MOTYWU SPRAWCY
Można przyjąć również i takie rozróżnienie:
- Gwałt motywowany głównie pozaseksualnie.
- Gwałt motywowany niespecyficznie, kombinacyjnie.
- Gwałt motywowany seksualnie.
Z uwagi na szerokie ramy wybranego tematu warto wskazać że oprócz wyszczególnionych w niniejszym artykule typów gwałtu, pozostaje znacznie więcej możliwości prób usystematyzowania rodzajów zgwałceń.
Dość wymienić jedynie z nazwy: zgwałcenie dewiacyjne, zgwałcenie sadystyczne, zgwałcenie impulsywne, zgwałcenie psychopatyczne lub socjopatyczne, zgwałcenie gniewne, zgwałcenie władcze czy represyjne w celu dodatkowego wprowadzania w czyn pomysłów mających na celu szczególne poniżenie ofiary.
Pomimo powyższych przykładów z uwagi na pewne szczególne elementy i charakter tych konkretnych rodzajów gwałtu w mojej ocenie należy poświęcić im kilka słów na omówienie. Mam tutaj na myśli krótkie omówienie czynu zgwałcenia ze szczególnym okrucieństwem oraz tzw. zgwałcenia pedofilskiego.
ZGWAŁCENIA ZE SZCZEGÓLNYM OKRUCIEŃSTWEM
Elementem pierwszoplanowym w sprawach dotyczących przestępstwa zgwałcenia jest ustalenie faktu braku zgody pokrzywdzonego na ingerencję sprawcy w sferę wolności seksualnej. Nie ma znaczenia, jak sprawca zgodę uzyska, pod warunkiem, iż nie następuje to przy pomocy groźby, błędu lub podstępu. Brak zgody musi zostać przez pokrzywdzonego uzewnętrzniony, tak, by dotarł do świadomości sprawcy. Brak zgody oznacza nie tylko brak decyzji pozytywnej, ale również wyrażenie decyzji negatywnej. Uważa się, że cechą zgwałcenia świadczącą o braku zgody osoby pokrzywdzonej, jest opór. Nie musi być to opór fizyczny.
Do znamion przestępstwa zgwałcenia należy szczególny sposób działania sprawcy. Polega on na zastosowaniu przez sprawcę przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu. Przemoc oznacza oddziaływanie siłą fizyczną, mające na celu przełamanie lub uniemożliwienie ofierze stawiania oporu.
Dla przyjęcia, że miało miejsce użycie przemocy należy zatem stwierdzić, iż wystąpiły łącznie dwa elementy, brak zgody pokrzywdzonego i przełamanie jego oporu.
W przypadku zgwałcenia ze szczególnym okrucieństwem sprawca zmierza zwykle, jeżeli w ogóle, nie tylko do zaspokojenia popędu płciowego, ale przede wszystkim do wyładowania złości, agresji na ofierze. Oceny dolegliwości wyrządzonej przez sprawcę dokonuje się w oparciu o kryterium indywidualno-obiektywne. Kryterium proporcjonalności użytej przez sprawcę przemocy w celu zdławienia oporu ofiary jest często kluczowym elementem podczas analizowania czy doszło do zgwałcenia właśnie w typie ,,ze szczególnym okrucieństwem’’.
ZGWAŁCENIE PEDOFILSKIE
W pierwszej kolejności niezbędne wydaje się ustalenie, co stanowi przedmiot ochrony omawianego przestępstwa. Spoglądając na treść art. 197 § 3 pkt 2 k.k., który penalizuje tzw. zgwałcenie pedofilskie, dochodzę do wniosku, iż celowe wydaje się pomocniczo sięgnięcie do art. 200 § 1 k.k (tzw. seksualne wykorzystanie małoletniego), który pozostaje z tym przepisem w silnej korelacji i często w trakcie postepowań zachodzi konieczność modyfikacji zarzutów właśnie poprzez zamianę tych dwóch przepisów – ma to swoje przełożenie m.in. na zagrożenie ewentualną karą dla sprawcy.
Zgwałcenie pedofilskie, podobnie jak i każdy inny typ zgwałcenia, sprowadza się do tego, iż sprawca określonymi w art. 197 § 1 k.k. środkami przestępnego działania, tj. przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem, doprowadza inną osobę (w tym przypadku osobę małoletnią poniżej 15 roku życia) do czynności seksualnej.
Sprawcą zgwałcenia pedofilskiego według kryteriów zawartych w omawianym przepisie, może być każdy, bez względu na takie czynniki, jak wiek, płeć, orientacja seksualna czy stosunek do ofiary, co oznacza, iż jest to przestępstwo powszechne. Prócz tego przedmiotem czynności wykonawczej jest tu ciało lub psychika osoby małoletniej poniżej 15. roku życia, a podmiotem oddziaływania – osoba małoletnia poniżej 15 lat.
W celu przykładowego wskazania zachowań karalnych według omawianych przepisów są to zachowania przemocowe wobec nieletnich poniżej 15 lat takie jak m.in.:
- prowokowanie do dotykania narządów płciowych dorosłego,
- nakłanianie dziecka do oglądania onanizującego się dorosłego,
- pełne stosunki seksualne z dzieckiem.
Formy przemocy w zakresie nadużyć seksualnych względem dzieci czy zgwałceń pedofilskich są bardzo różne.
TRAUMA OFIAR
Gwałt, niezależnie od jego rodzaju pociąga za sobą poważne konsekwencje psychologiczne, neurologiczne czy wpływa negatywnie na zachowania społeczne u osób pokrzywdzonych tym właśnie przestępstwem, które mogą sięgać nawet stanu szoku, oszołomienia z utratą pamięci, która może uniemożliwić złożenie zawiadomienia o przestępstwie w okresie bezpośrednio po zdarzeniu ale i zdecydowanie dłużej poprzez głębokie poczucie wstydu i samo-zawinienia np. w takich sytuacjach dość często zawiadomienie ma miejsce po upływie kilku miesięcy lub nawet lat.
W wyniku gwałtu, prawdopodobieństwo stania się ofiarą stresu pourazowego jest bardzo duże. Konsekwencje te mogą prowadzić do silnego poczucia wstydu i winy co prowadzi do swojego rodzaju apatii i wycofania przez ofiary zgwałceń.
Charakterystyczny dla wielu ofiar jest lęk przed intymnością utrudniającą relacje z innymi. W aspekcie seksualności ofiary gwałtu mogą cierpieć na problemy związane z pożądaniem, dysfunkcje seksualne związane z podnieceniem lub przyjemnością.
Adwokat prawa karnego Wrocław
Ten artykuł w znacznym stopniu w moim założeniu ma posiadać walor poznawczy i edukacyjny. Natomiast warto podkreślić, że gwałt, zgwałcenie jest w polskim systemie prawa jednym z najcięższych przestępstw i jeśli ktoś z Twojego otoczenia potrzebuje prawnika we Wrocławiu to chętnie posłużymy pomocą.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ