WYKORZYSTANIE WIZERUNKU BEZ TWOJEJ ZGODY
Bezprawne rozpowszechnienie wizerunku to problem coraz częściej spotykany w dobie szybkiego dostępu do informacji, szeroko pojętej różnorodności form komunikacji wizualnej, czy rozwoju platform internetowych, reklamowych czy tzw. social mediów i serwisów społecznościowych.
W niniejszym artykule mam nadzieję przybliżyć między innymi: co możesz zrobić w przypadku kiedy ktoś wykorzystał Twój wizerunek bez wymaganej zgody? Jak bronić swoich praw w takiej sytuacji? Czego możesz żądać za bezprawne rozpowszechnianie Twojego wizerunku?
Zapraszam do lektury artykułu, a osoby które zostały dotknięte omawianym problemem zapraszam do kontaktu i rozmowy z naszym adwokatem z kancelarii prawnej we Wrocławiu.
ROZPOWSZECHNIANIE WIZERUNKU OSOBY BEZ JEJ ZGODY
Wśród dóbr osobistych podlegających ochronie cywilnoprawnej obowiązujący Kodeks Cywilny wymienia m.in. wizerunek.
Art. 23. Kodeksu Cywilnego
,,Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność,
cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica
korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna,
wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego
niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.’’
Wizerunek człowieka jest zgodnie z wyżej cytowanym przepisem zaliczany do jego dóbr osobistych podlegających ochronie niezależnie od tego, czy wskutek posłużenia się nim w sposób bezprawny, a więc bez zgody zainteresowanego, przez osobę trzecią, doszło do naruszenia innych dóbr osobistych człowieka, jak cześć czy godność.
Ochronę wizerunku przewiduje również Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zakres ochrony wizerunku w sposób szczegółowy określa art. 81 przywołanej ustawy.
CO ROZUMIEĆ JAKO WIZERUNEK?
Na wizerunek w rozumieniu przepisów składa się ogół zewnętrznych cech, które charakteryzują indywidualnie daną osobę. Innymi słowy, wizerunek definiowany jest jako wygląd człowieka, jego podobizna, jego obraz fizyczny. Według niektórych w te ramy włączyć można dodatkowe elementy związane z wykonywanym zawodem, jak charakteryzacja, ubiór, sposób poruszania się, inne elementy identyfikujące, np. okulary, fryzura czy nawet szczególna linia profilu bądź charakterystyczny cień. W każdym przypadku chodzi o cechy immanentnie związane z konkretną osobą fizyczną, dla niej znamienne i pozwalające na jej rozpoznawalność.
ZGODA NA ROZPOWSZECHNIANIE WIZERUNKU
Zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 81 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w celu zgodnego z prawem rozpowszechniania wizerunku innej osoby konieczne jest uzyskanie stosownego zezwolenia, zgody osoby na nim przedstawionej. Wyrażona zgoda musi być niewątpliwa, jednakże sama forma udzielenia zgody interpretowana jest stosunkowo szeroko dlatego też przyjmuje się że zgoda uprawnionego może być udzielona w formie dowolnej – jednak musi być jak już zostało to wskazane jednoznaczna i niewątpliwa.
Wartym odnotowania są liczne wyjątki od zasady uzyskania zgody.
Zezwolenia, zgody nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1)
osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2)
osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza;
3)
zgoda na rozpowszechnianie wizerunku nie jest wymagana w sytuacji, osoby która otrzymała umówione wynagrodzenie za pozowanie. Wówczas przyjąć należy domniemanie, iż zgoda została przez taką osobę udzielona (zapłata za pozowanie nie jest równoznaczna z zupełnie dowolnym wykorzystaniem wizerunku danej osoby, tak omawiane wykorzystanie wizerunku osoby portretowanej powinno ograniczyć się do form wykorzystania wizerunku ściśle ustalonych z osobą portretowaną i przez nią akceptowalnych).
W praktyce w profesjonalnych umowach odnoszących się do wykorzystywania wizerunku danej osoby zawiera się zapisy dotyczące możliwie precyzyjnego określenia warunków wykorzystania wizerunku w przyszłości takich jak np. czas przez który wizerunek będzie rozpowszechniany, rodzaj kampanii reklamowej, wskazanie podmiotów na których rzecz wizerunek danej osoby będzie wykorzystywany, czy wskazanie wprost produktów które będą promowane poprzez wizerunek danej osoby.
BEZPRAWNE ROZPOWSZECHNIENIE WIZERUNKU. CO MOŻNA Z TYM DALEJ ZROBIĆ?
Jeżeli dojdzie do sytuacji w której dowiadujesz się, że Twój wizerunek został wykorzystany bezprawnie, to przede wszystkim w pierwszej kolejności rozpocznij od zabezpieczenia i zgromadzenia dowodów na poparcie Twojego stanowiska - to zawsze warto zrobić w myśl powiedzenia, że ,,Przezorny zawsze ubezpieczony’’.
W postępowaniu przed sądem (jeśli sprawa zajdzie tak daleko) jedną z podstawowych zasad jest ,tzw. zasada ciężaru dowodzenia tzn. przekładając w możliwie prosty sposób, że ta osoba która twierdzi że doszło do określonych naruszeń, musi te twierdzenia poprzeć właściwymi dowodami. Od tej zasady są jednak pewne wyjątki.
Natomiast przy sporach sądowych o ochronę omawianych dóbr osobistych mamy do czynienia z sytuacją dość szczególną, a mianowicie do odwrócenia ciężaru dowodzenia w pewnym zakresie. Zgodnie z kodeksem cywilnym przyjmujemy niejako z góry tzw. domniemanie bezprawności działania (że wskazywane przez Ciebie działanie polegające na wykorzystywaniu wizerunku było bezprawne).
W procesie o ochronę dóbr osobistych powód w pierwszej kolejności winien jedynie wykazać, że jego dobro osobiste zostało naruszone przez pozwanego, zaś to na pozwanym spoczywa obowiązek wykazania, iż naruszenie nie było bezprawne. Ty, jako osoba poszkodowana nie musisz przedstawiać dowodów na to, że działanie było sprzeczne z przepisami prawa, bowiem to pozwany, w toku procesu będzie musiał wykazać, że to co zrobił było zgodne z prawem czy dobrymi obyczajami. To na nim spoczywa tzw. ciężar dowodu w tym właśnie zakresie.
Zatem po stronie powoda leży obowiązek wykazać dowodami, że jego dobro osobiste zostało naruszone przez pozwanego.
Takimi dowodami mogą być np. :
- Wydruk ze strony internetowej, mediów społecznościowych na których wykorzystywany jest Twój wizerunek,
- Dokument od notariusza poświadczający, że w danym dniu o danej godzinie na wskazanej stronie internetowej znajdował się, wykorzystywany był Twój wizerunek.
- Dowód mogą stanowić egzemplarze gazet, ulotek, banerów na których wykorzystano bezprawnie Twój wizerunek.
Gdy dowody na dokonanie naruszeń Twoich praw są już stosownie zabezpieczone, to w mojej ocenie jeszcze przed wystąpieniem na drogę postepowania sądowego, warto skontaktować się z osobą, która bezprawnie rozpowszechniła lub w dalszym ciągu rozpowszechnia Twój wizerunek i zwrócić się z konkretnymi żądaniami - o czym słów kilka poniżej.
BRAK ZGODY NA ROZPOWSZECHNIANIE WIZERUNKU - CZEGO MOŻESZ ŻĄDAĆ?
W przypadku rozpowszechniania cudzego wizerunku, przy jednoczesnym braku zgody osoby uprawnionej, która na nim widnieje, istnieje kilka możliwości ochrony.
Zgodnie z przepisami, kierując wezwanie do osoby, która bezprawnie i bez uzyskania zgody naruszyła, wykorzystała, rozpowszechniła Twój wizerunek, możesz domagać się:
- usunięcia naruszenia i zaniechania działania naruszającego Twoje prawa;
- stosownych przeprosin;
- zapłaty określonej kwoty na cel społeczny;
- zapłaty zadośćuczynienia;
- zapłaty odszkodowania.
Żądanie usunięcia naruszenia i zaniechania tego działania, a więc dalszego rozpowszechniania wizerunku, służy zniwelowaniu skutków naruszeń. Środek ten przysługuje również w sytuacji, gdy do rozpowszechnienia jeszcze nie doszło, jednak istnieje takie zagrożenie, przy czym obawy co do tego muszą mieć charakter obiektywny a nie jedynie subiektywny według osoby która na powstanie naruszeń wskazuje.
Formułując żądanie usunięcia naruszeń warto wskazać dokładnie czego się domagasz. Jeżeli wizerunek został umieszczony np. w portalu społecznościowym w internecie, to warto podać dokładny adres strony internetowej o którą chodzi, opisać zdjęcie, określić datę publikacji i sprecyzować żądanie.
W pewnych sytuacjach samo usunięcie zdjęcia może okazać się zwyczajnie niewystarczające. Informacja o naruszeniu dóbr osobistych rozeszła się w takiej skali, że potrzebne są dodatkowe wyjaśnienia czy stosowne przeprosiny.
Przeprosiny mogą przybrać różnorodną formę, od bardzo ogólnych, zwięzłych po dokładnie zredagowane w najmniejszych szczegółach (treść, rozmiar i rodzaj czcionki itd.) przez osobę zainteresowaną uzyskaniem takich przeprosin. Przeprosiny mogą przybrać formę np. listu, mogą to być również przeprosiny publikowane na połowie pierwszej strony poczytnej gazety, form przeprosin jest w zasadzie tak wiele jak wiele przyjdzie nam na to pomysłów.
Ważne natomiast, żeby forma przeprosin była adekwatna do wagi naruszenia.
Ponadto osoba, której dobro osobiste w postaci wizerunku zostało naruszone, może domagać się zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, jaką było rozpowszechnienie wizerunku lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Kwota zadośćuczynienia ma z założenia wynagrodzić pokrzywdzonemu krzywdę, która powstała w związku z naruszeniem prawa do wizerunku. Na skalę i stopień poniesionej krzywdy wpływać mogą np. stres, silne emocje, nieprzespane noce, krzywdy moralne itp. Przy szacowaniu kwot możliwych do wywalczenia od strony przeciwnej z tytułu poniesionych krzywd warto pamiętać, że zadośćuczynienie za krzywdy to kwestia bardzo indywidualna i często dalece ocenna.
Jeżeli zaś na skutek rozpowszechniania cudzego wizerunku bez zgody osoby na nim widniejącej doszło do wyrządzenia szkody majątkowej, poszkodowany może żądać naprawienia tej szkody na zasadach ogólnych. Pamiętaj, że odszkodowanie to nie to samo co zadośćuczynienie. Odszkodowanie ma na celu pokrycie szkody w Twoim majątku (a nie krzywdy), która powstała w związku z naruszeniem Twoich dóbr osobistych.
Nie należy zgubić z pola widzenia, że to poszkodowany w sytuacji dochodzenia zapłaty odszkodowania musi wykazać, że jego dobro osobiste zostało naruszone, wystąpiła szkoda materialna w majątku poszkodowanego, a pomiędzy naruszeniem dobra osobistego a powstałą szkodą istnieje adekwatny związek.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ