PRZEPADEK KORZYŚCI MAJĄTKOWEJ NA PODSTAWIE ART. 45 K.K.
W pierwszych słowach pragnę odnieść się do tego czym jest ,i jak jest rozumiana tzw. korzyść majątkowa na gruncie prawa karnego. Pojęcie korzyści majątkowej w prawie karnym pełni różne role. Spośród nich należy wskazać trzy, które jawią się jako podstawowe. Po pierwsze, korzyść majątkowa, a ściślej jej osiągnięcie, jest skutkiem (rezultatem) popełnionego przestępstwa. Z taką rolą spotykamy się przykładowo w art. 33 § 2, art. 45 § 1 czy też art. 299 § 6 k.k. Niniejszy wpis będzie poświęcony w znacznym stopniu przepadkowi na podstawie art. 45 k.k.
Korzyścią majątkową w rozumieniu powołanego wyżej przepisu jest wszelkie przysporzenie w majątku lub zmniejszenie jego pasywów mające wartość ekonomiczną, czyli możliwą do wyrażenia w pieniądzu (tak m.in. uchwała Sądu Najwyższego z 15.02.1977 r., VII KZP 16/76). Korzyść majątkowa w polskim porządku prawnym, jako korzyść osiągnięta z popełnionego przestępstwa, jest obecnie postrzegana bardzo restrykcyjnie. Jest nią wszystko to, co sprawca osiągnął w związku z popełnieniem przestępstwa.
Przepadkowi na podstawie art. 45 k.k. podlegają korzyści uzyskane bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa. Należy podzielić pogląd, że w wypadku korzyści uzyskanej bezpośrednio z przestępstwa mamy do czynienia z korzyścią stanowiącą bezpośredni efekt popełnienia przestępstwa. Przepadek w odniesieniu do korzyści pochodzących bezpośrednio z przestępstwa obejmuje, jak się wydaje, tylko korzyści uzyskane nielegalnie.
W wypadku korzyści uzyskanej pośrednio z popełnienia przestępstwa możemy mieć do czynienia także z korzyścią uzyskaną legalnie. Korzyść pośrednią stanowią przedmioty nabyte za pieniądze uzyskane z przestępstwa czy środki ze sprzedaży rzeczy uprzednio skradzionej. Są nimi też przedmioty wytworzone, przetworzone z przedmiotów uzyskanych w wyniku przestępstwa.
PRZEPADEK KORZYŚCI MAJĄTKOWEJ - PODSTAWOWE FUNKCJE
Po pierwsze, środek ten zmierza do odebrania sprawcom bezprawnych korzyści oraz ma na celu zapobieganie przestępstwom. Istotne jest, że omawiana instytucja ma charakter represyjny i samodzielny, a nie jak w przypadku środków karnych – dodatkowy.
Istotną kwestią jest to, że przepadek korzyści majątkowej może być orzekany samoistnie, a do jego orzeczenia nie mają zastosowania dyrektywy wymiaru kary określone w art. 53 k.k., ale również nie istnieją żadne dyrektywy do jego orzekania. Do kompetencji sądu należy orzeczenie przepadku korzyści, jednakże nie jest on zależny od stopnia winy i stopnia społecznej szkodliwości. Rozmiar orzekanej korzyści majątkowej ma charakter obiektywny, a postawa sprawcy nie jest w tym wypadku istotna. Dyrektywy ogólnego wymiaru kary w stosunku do przepadku korzyści majątkowej nie mają zastosowania, a obecny art. 45 k.k. stanowi, że przepadkowi ulega zarówno korzyść majątkowa, jaką sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa, jak i owoce przestępstwa, którego się dopuścił.
WAŻNE - Niedopuszczalne jest orzeczenie przepadku korzyści podlegającej zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi - dotyczy to także przepadku równowartości korzyści majątkowej.
Podobnie jak w wypadku przepadku przedmiotów, w razie współwłasności orzeka się przepadek udziału należącego do sprawcy lub jego równowartości.
PRZEPADEK KORZYŚCI MAJĄTKOWEJ W ORZECZNICTWIE SĄDÓW
II AKa 231/18 - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 października 2018 r.
,,Środek przewidziany w art. 45 § 1 k.k. przewiduje możliwość przepadku nie tylko korzyści majątkowej pochodzącej bezpośrednio, ale także pochodzącej pośrednio z przestępstwa. Majątkową korzyść pośrednią można zdefiniować jako całość korzyści uzyskanych z obrotu przedmiotami, prawami majątkowymi, wierzytelnościami etc., pochodzącymi z przestępstwa, łącznie z uzyskanym przez sprawcę zyskiem.’’
II AKa 305/18 - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 września 2018 r.
,,Orzeczenie przepadku korzyści majątkowej lub przepadku jej równowartości jest możliwe tylko wtedy, gdy korzyści majątkowe zostały już faktycznie osiągnięte. Art. 45 § 1 k.k., przewidujący obligatoryjny przepadek korzyści majątkowych lub ich równowartości, nie ma więc zastosowania do przypisanych oskarżonym zachowań związanych z szeroko rozumianym obrotem narkotykami, które nie przynosiły od razu wymiernych korzyści. Do jego zastosowania nie wystarczy, że oskarżeni nabywając narkotyki liczyli na osiągnięcie w niedalekiej przyszłości korzyści. Tak więc samo odpłatne nabywanie narkotyków, ich przyjmowanie, przewożenie przechowywanie, odbieranie ich od kontrahentów w celu ich późniejszej sprzedaży nie rodzi jeszcze obowiązku przepadku z art. 45 § 1 k.k., gdyż w tych momentach oskarżeni żadnej korzyści majątkowej jeszcze nie osiągają. Dopiero późniejsze odpłatne zbycie, sprzedaż narkotyków przynosi korzyść majątkową, która podlega przepadkowi w trybie art. 45 § 1 k.k.’’
II AKa 100/18- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 lipca 2018 r.
,,Sprawca przestępstwa kradzieży (oszustwa) nie nabywa własności skradzionych, wydanych przez pokrzywdzonego, a więc utraconych w rozumieniu art. 169 § 2 k.c. przedmiotów przestępstwa - rzeczy lub pieniędzy. Na sprawcy tym ciąży obowiązek ich zwrotu pokrzywdzonemu, a w przypadku rozporządzenia nimi, a więc sprzedaży czy darowania aktualizuje się obowiązek odszkodowawczy, w ramach realizacji którego pozostaje też zwrot korzyści majątkowej uzyskanej przez sprawcę na skutek takiego rozporządzenia lub zwrot jej równowartości. Stąd też w takich sytuacjach zgodnie z normą zawartą w art. 45 § 1 k.k. przepadku korzyści lub jej równowartości nie orzeka. Podlega ona bowiem zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi uprawnionemu.’’
V KK 189/17- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 października 2017 r.
,,Ratio legis art. 45§1 k.k. sprowadza się do tego, że sprawca powinien być pozbawiony korzyści majątkowej, którą osiągnął w rezultacie popełnienia przestępstwa. Zarówno wtedy, gdy pozostaje ona w jego dyspozycji w postaci konkretnych przedmiotów, w tym środków płatniczych, jak i wtedy, gdy w toku postępowania karnego nie ustalono, że sprawca posiada materialny substrat korzyści. Znaczenie ma to tylko, jaką korzyść sprawca efektywnie pozyskał, a nie to jak z nią postąpił, w szczególności czy włada nią w czasie orzekania przez sąd w procesie karnym.’’
II AKa 260/17- Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11 października 2017 r.
,,Ustawodawca nie ograniczył obligatoryjnego orzeczenia środka karnego z art. 45 k.k. wyłącznie do sprawców, którzy posiadają w swoim majątku wyłącznie aktywa w wyniku uzyskania korzyści majątkowych z przestępstwa. Gdy natomiast oskarżony składników majątkowych w chwili wyrokowania nie posiada wówczas sąd zobligowany jest do orzeczenia równowartości przepadku.’’
II AKa 173/16- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 2 października 2017 r.
,,Przepadek korzyści majątkowej albo jej równowartości orzeka się wobec współsprawców przestępstwa w częściach, w jakich według dokonanych ustaleń faktycznych osiągnięta wspólnie korzyść majątkowa im przypadła. W razie trudności z dokładnym ustaleniem wartości udziałów w korzyści majątkowej osiągniętej przez poszczególnych współsprawców orzeka się przepadek tej korzyści lub jej równowartości w częściach równych. W skład korzyści majątkowej w rozumieniu art. 45 § 1 k.k., podlegającej przepadkowi, wchodzą również wszelkie wydatki poczynione przez sprawcę na uzyskanie przedmiotu pochodzącego z przestępstwa. Choć zwrócić uwagę należy, że w przypadku orzeczenia na podstawie art. 45 § 1 k.k. środka karnego odnośnie oskarżonych w zakresie przyjętych w wyroku wysokości korzyści majątkowych ulegających przepadkowi, precyzyjne wyliczenie takich korzyści zazwyczaj nie jest możliwe, jednakże sąd winien wskazać, jakie ustalenia legły u podstaw zasądzonych kwot.’’
Kancelaria prawna Wrocław posiada wieloletnie doświadczenie i kompetencje. Jeśli szukasz adwokata prawa karnego we Wrocławiu to zapraszamy do kontaktu.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ