Testament to jednym zdaniem rozrządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci.
Testament może być ustny, notarialny, allograficzny (tzw. urzędniczy) lub też własnoręczny (tzw. pisemny zwykły czy profesjonalnie nazywany halograficzny). W ostatnim przypadku, jeśli chodzi o kwestię czysto techniczne powinien on być napisany w całości pismem ręcznym, własnoręcznie podpisany i opatrzony datą. Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
KIEDY TESTAMENT JEST NIEWAŻNY?
Nieważność testamentu może wynikać m.in. z faktu, że został on niewłaściwie sporządzony.
Chodzi o takie sytuacje, w których spadkodawca nie wiedział, jak powinien napisać testament według obowiązujących przepisów prawa (powyżej przytoczono wymogi dla ważności testamentu własnoręcznego).
Może to być chociażby brak podpisu czy napisanie testamentu na komputerze, a nie pismem odręcznym. Nieważny będzie także testament sporządzony wspólnie przez kilka osób, np. kiedy małżonkowie sporządzą testament wspólnie.
W artykule 945 Kodeksu cywilnego ustawodawca wskazał trzy sytuacje, kiedy testament jest nieważny. Chodzi tu o takie przypadki, w których został on sporządzony:
Art. 945. - Przesłanki nieważności testamentu
- 1. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3) pod wpływem groźby.
- 2. Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.
Stan wyłączający świadome lub swobodne powzięcie decyzji może być związany chociażby z chorobami psychicznymi, niedorozwojem umysłowym. Często na salach sądowych wskazuje się również rozmaite choroby wieku starczego wpływające na zachowanie pełnej jasności umysłu osoby, która sporządzała testament. Znaczenie ma bowiem w tym wypadku stan umysłowy w chwili sporządzenia testamentu.
Jeśli więc na przykład dana osoba sporządzi testament pozostając w momencie jego sporządzenia w pełni świadoma treści rozporządzeń testamentowych, a kilka lat po tym wydarzeniu zostanie czy ubezwłasnowolniona lub stan zdrowia pogorszy się do tego stopnia, że taka osoba będzie nieświadoma otaczającej ją rzeczywistości, testament będzie w dalszym ciągu ważny.
Na marginesie należy wspomnieć, że każdy z testamentów czy to pisemnych lub ustnych może zostać podważony. Podważenie testamentu notarialnego jest z reguły o wiele trudniejsze dlatego, że notariusz jest zobowiązany podczas czynności sporządzenia testamentu oraz bezpośrednio przed zadbać o to, żeby osoba składająca oświadczenie woli na wypadek śmierci była świadoma i działała swobodnie, bez jakiegokolwiek przymusu.
JAK PODWAŻYĆ TESTAMENT?
Testament można podważyć w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku lub w toku innego postępowania, np. w postępowaniu o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Możliwość podważenia ważności testamentu istnieje, jeżeli zachodzi jedna z przesłanek z przytoczonego powyżej art. 945 § 1 kodeksu cywilnego.
Legitymację tzn. uprawienie do tego aby podważyć testament ma każdy, kogo praw dotyczy wynik postępowania spadkowego. Najczęściej do podważenia testamentu dochodzi w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, poprzez podniesienie zarzutu nieważności testamentu w trakcie tego postępowania. Na możliwość taką wskazał Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów w uchwale z dnia 30 grudnia 1968 r., sygn. akt III CZP 103/68: „Kwestionować testament można w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku lub w postępowaniu o uchylenia lub zmianę tego postanowienia. Dopuszcza się powództwo o ustalenie ważności lub nieważności testamentu, jeżeli interes powoda w powyższym postępowaniu nie może być zaspokojony.”
Ważne: Należy podkreślić, że czynności podważenia testamentu nie można dokonać przed notariuszem, należy to zrobić przed sądem.
Mając na uwadze powyższe warto również wskazać, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku to sąd spadku jest powołany do oceny ważności testamentu i do rozstrzygnięcia zgłoszonych w tym względzie ewentualnych zarzutów nieważności testamentu. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktów i twierdzeń, z których strona wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne, tj. w omawianym przypadku - nieważności testamentu, spoczywa na tej właśnie osobie (tzn. ciężar udowodnienia nieważności testamentu spoczywa na tej osobie).
Podsumowując testament można podważyć w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku (i tak dzieje się zdecydowanie najczęściej), a także w toku innego postępowania, np. postępowaniu o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, można też żądać unieważnienia testamentu w toku sprawy o zachowek (np. gdy w treści testamentu osoba żądająca zachowku została wydziedziczona).
Kancelaria prawna Wrocław
Jeżeli potrzebujesz pomocy w sprawach spadkowych i szukasz kancelarii adwokackiej na terenie Wrocławia to zachęcamy Cię do kontaktu!
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ