Prawo do kontaktów dziecka z rodzicami i innymi krewnymi jest prawem tzw. naturalnym, związanym z osobą człowieka, a ustawodawca precyzuje tylko jego kształt w określonych ramach prawnych.
Podstawowym zadaniem przepisów prawa rodzinnego w tym przepisów dotyczących kontaktów rodziców z dziećmi, jest tworzenie swojego rodzaju systemu ochrony dobra dzieci, w tym zabezpieczenia prawa do kontaktów z rodzicami.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym kontaktów rodziców z dziećmi od dawna przyjmowano dość jednolicie, że prawo do utrzymywania kontaktu z dzieckiem nie zależy od sprawowania władzy rodzicielskiej.
Tym samym należy oddzielać od siebie instytucję władzy rodzicielskiej i prawa do kontaktów rodzica z dzieckiem.
Powyższe wywiedziono w oparciu ,że skoro w praktyce do zakazania styczności osobistej, kontaktów z dzieckiem rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej konieczne jest specjalne orzeczenie sądu, tak m.in. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1968 r., III CZP 70/66. Pogląd ten utrzymywał się następnie w wielu kolejnych orzeczeniach Sądu Najwyższego, w których wskazywano na konieczność uprzedniego pozbawienia władzy rodzicielskiej, jako warunek pozbawienia prawa do kontaktów z dzieckiem.
Taka linia orzecznictwa uległa modyfikacji w związku z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2006 r., oznaczonej III CZP 98/05.
Stosując obecną terminologię, wskazać należy, że Sąd Najwyższy stwierdził, iż na podstawie art. 109 § 1 KRO. możliwe jest zarówno całkowite, jak i częściowe ograniczenie kontaktów z dzieckiem wobec tych rodziców którzy mają pełną władzę rodzicielską, bez uprzedniego pozbawienia ich tej władzy, a modyfikacji zakresu kontaktów może dokonać także sąd, orzekając w wyroku rozwodowym.
FUNKCJA I FORMY KONTAKTÓW RODZICA Z DZIECKIEM
Prawidłowy rozwój duchowy, osobowy i emocjonalny dziecka jest realny wówczas, gdy stwarza mu się możliwość kontaktu z osobą rodzica lub dalszymi krewnymi. Również w celu pełnej realizacji funkcji rodzicielskich i wychowawczych rodziców wobec dziecka, konieczna jest stała, codzienna i przewidywalna styczność z dzieckiem. Wzajemny kontakt między członkami rodziny, stanowi podstawę życia rodzinnego, co w dalszej perspektywie ma swoje przełożenie na prawidłowe funkcjonowanie dziecka w społeczeństwie i jego dalszy rozwój emocjonalny.
Kodeks Rodzinny nie definiuje ściśle w sposób modelowy kontaktów z dzieckiem, wskazuje natomiast w art.113 § 2 KRO, przykładowe sposoby ich realizacji. W szczególności obejmują one przebywanie z dzieckiem na skutek odwiedzin, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce stałego pobytu. Do sposobu realizacji kontaktów zaliczono również porozumiewanie się z dzieckiem, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania na odległość, w tym też tych które są możliwe przy pomocy środków komunikacji elektronicznej. Jest to przykładowy katalog, nie stanowiący ograniczenia dla realizacji kontaktu w innej bardziej dogodnej w danej sytuacji faktycznej formie.
Natomiast w odniesieniu do dzieci już starszych, zwłaszcza bliskich już pełnoletności, realizowanie kontaktów wedle większości interpretatorów prawa uwzględniać powinno ich własne stanowisko w tym względzie.
KONTAKTY Z DZIECKIEM WEDŁUG WYROKÓW POLSKICH SĄDÓW
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2021 r. IV CNP 31/20.
,,Przysługujące rodzicom prawo do kontaktu z dzieckiem jest niezależne od władzy rodzicielskiej. Jak jednak w każdym wypadku rozstrzygania o sprawach dziecka, przesłanką rozstrzygania również o zakresie i rodzaju kontaktów rodzica z dzieckiem jest przede wszystkim dobro dziecka, a nie interes rodzica. Gdy styczność rodzica z dzieckiem może zagrażać jego życiu, zdrowiu, prawidłowemu rozwojowi czy też bezpieczeństwu istnieją podstawy do rozważania przez sąd ograniczenia lub zakazania tej styczności.’’
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2020 r. III KK 272/20.
,,W myśl obowiązujących przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 113 § 1 KRO) prawo do osobistej styczności z dzieckiem nie jest elementem władzy rodzicielskiej. Niezależnie zatem od ewentualnego rozstrzygnięcia w przedmiocie władzy zarówno ojciec jak i jego małoletni syn dysponować będą prawem i obowiązkiem utrzymywania ze sobą kontaktów.’’
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2018 r. III CZP 11/18.
,,Rodzicom dorosłego dziecka, które jest ubezwłasnowolnione całkowicie z powodu niepełnosprawności umysłowej i dla którego ustanowiono opiekuna, nie przysługuje uprawnienie do żądania rozstrzygnięcia przez sąd opiekuńczy o sposobie utrzymywania kontaktów z tym dzieckiem.’’
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2006 r. III CZP 98/05.
,,Przepis art. 113 § 1 KRO nie wyłącza udzielenia na podstawie art. 755 § 1 KPC zabezpieczenia przez zakazanie rodzicom niepozbawionym władzy rodzicielskiej osobistej styczności z dzieckiem.’’
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2005 r. III CZP 75/05.
,,Postępowanie o uregulowanie osobistych kontaktów rodziców, będących małżonkami, z ich małoletnim dzieckiem ulega z urzędu zawieszeniu z chwilą wytoczenia powództwa o rozwiązanie przez rozwód małżeństwa jego rodziców. Dopuszczalne jest zawarcie ugody w sprawie o uregulowanie osobistych kontaktów rodziców z ich małoletnim dzieckiem.’’
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2004 r. IV CK 615/03.
,,Osobista styczność z dzieckiem nie jest atrybutem władzy rodzicielskiej i prawo do tego mają rodzice nawet wtedy, gdy władzy rodzicielskiej zostali pozbawieni. Realizacja osobistej styczności z dzieckiem może następować w różnej formie, również poprzez określenie terminów i sposobu spotkań. Istniejąca czasowa przeszkoda związana z aresztowaniem jednego z rodziców nie stanowi dostatecznej podstawy do odstąpienia od uregulowania tej kwestii.’’
Postanowienie Sądu Rejonowego w Kole z dnia 18 marca 2024 r. III Nsm 295/21.
,,Podstawą zgłoszonego w tym zakresie żądania jest art. 113 § 1 KRO, zgodnie z którym niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Natomiast stosownie do art. 113 § 2 KRO, kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.’’
PRAWO RODZICA DO KONTAKTÓW Z DZIECKIEM PODLEGAJĄCE OCHRONIE W ŚWIETLE ART. 23 KODEKSU CYWILNEGO JAKO DOBRA OSOBISTEGO CZŁOWIEKA.
Uwaga od autora artykułu, że ten akurat aspekt tzn. ocena czy prawo rodzica do kontaktów z dzieckiem podlega ochronie w świetle art. 23 KC, po dziś dzień jest niejednoznaczne, wymienione zagadnienie oceniane jest przez orzecznictwo sądów krajowych, o czym w poniższych orzeczeniach w sposób dalece rozmaity czy przeciwstawny.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2021 r. II CSKP 11/21.
,,Więź rodzinna obejmująca sferę prawa do utrzymywania osobistych, bezpośrednich lub pośrednich, kontaktów ojca z małoletnim dzieckiem nie stanowi dobra osobistego w rozumieniu art. 23 k.c.’’
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 marca 2019 r. I ACa 752/18.
,,Więzi rodzinne stanowią dobro osobiste a ich naruszenie lub zerwanie może skutkować żądaniem zapłaty zadośćuczynienia na podstawie przepisu art. 448 k.c.’’
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2024 r. II CSKP 2419/22.
(wydane w przedmiocie co do tego czy można uznać, że więź uczuciowa członka rodziny dziecka stanowi dobro osobiste dobro osobiste)
,,W tej kwestii zapadły dwie sprzeczne uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego. Pierwsza z nich, z 27 marca 2018 r., III CZP 60/18, z dwoma zdaniami odrębnymi, jest oparta na założeniu, że więź rodzinna jest dobrem osobistym. Kolejna, z 22 października 2019 r., I NSNZP 2/19, neguje tę tezę. Żadna z tych uchwał nie ma mocy zasady prawnej.’’
Ważne!!! Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.
Ważne!!! W sprawach dotyczących dziecka, gdzie powszechnie wiadomo że między rodzicami dziecka mogą istnieć poważne niezabliźnione rany emocjonalne z przeszłości np. po rozwodzie, które dodatkowo dość powszechnie wprowadzają element niezdrowej rywalizacji między zainteresowanymi, warto poszukać pomocy adwokata od spraw rodzinnych, który czy to opracuje i zaproponuje porozumienie w formie ugody, czy też już na etapie sprawy sądowej dopilnuje interesu Klienta jednakże w zgodzie z dobrem małoletniego dziecka.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ