WYŁĄCZENIE BIEGŁEGO W SPRAWIE CYWILNEJ
Zgodnie z art. 281 kpc., aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia z przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego.
Z przepisu tego wynika również, że gdy strona zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana. Wyłączenie biegłego dokonywane jest zatem na wniosek strony. Warto podkreślić, że Sąd nie ma obowiązku badania z urzędu, czy zachodzą okoliczności, w których powinno nastąpić wyłączenie biegłego. Wyłączenie biegłego następuje zatem na wniosek strony, a ma to miejsce w przypadku istnienia przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego, wymienionych w art. 48 k.p.c.
Przepisy o wyłączeniu sędziego regulują sytuacje, gdy ze względu na podejrzenie braku bezstronności, obiektywizmu w danej sprawie np. w sytuacji gdy biegłego łączył ze stroną związek z przedmiotem bądź podmiotami postępowania nie powinien on brać udziału w sprawie. Mówiąc ogólnie biegły sądowy powinien swoją osobą ale i postępowaniem wobec stron gwarantować pełną bezstronność.
Badanie przyczyn osłabiających zaufanie do bezstronności biegłego, przeszkód utrudniających mu wydanie obiektywnej opinii lub wręcz podejrzeń co do jego stronniczości nie może pozostawać w oderwaniu od okoliczności rozpoznawanej sprawy.
Posługując się przykładem zachowań biegłego uzasadniających wątpliwość co do bezstronności biegłego w danej sprawie należy uznać rodzaj emocjonalnego zaangażowania biegłego w odniesieniu do strony postępowania sądowego bądź jej przedstawiciela. W licznych orzeczeniach sądów powszechnych wskazuje się na przykłady relacji mogących ewentualnie uzasadniać wątpliwości co do bezstronności w konkretnej sprawie, a są to: przyjaźń, nienawiść, więź rodzinna, powiązania majątkowe, gospodarcze, jak również ujawniona niechęć lub sympatia do strony albo faworyzowanie jednej ze stron kosztem drugiej.
Ważne!!! W sprawach cywilnych w trybie art. 281 kpc Sąd nie zajmuje się kwestią wyłączenia biegłego z urzędu, konieczny jest najpierw wniosek strony żeby wyłączyć biegłego w danej sprawie. Natomiast gdy strona zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana.
WYŁĄCZENIE BIEGŁEGO W SPRAWIE KARNEJ
Na jakość opinii biegłego wpływa nie tylko wiedza i doświadczenie biegłego, ważne są jego osobiste walory etyczne i brak związku ze sprawą.
Instytucja wyłączenia biegłego zmierza do wzmocnienia gwarancji obiektywności rozstrzygnięcia sprawy. Biegły jest powoływany przez sąd ze względu na swoją wiedzę specjalną w danej dziedzinie potrzebną do rozstrzygnięcia sprawy.
W charakterze biegłego może być powołana każda osoba, także spoza listy biegłych sądowych, jeżeli ma odpowiednie kwalifikacje zawodowo-specjalistyczne w danej dziedzinie, a nie ma zastrzeżeń co do jej bezstronności. Zgodnie z utrwalonym w judykaturze poglądem nie ma żadnej różnicy w traktowaniu i ocenie opinii biegłego sądowego lub innego biegłego powołanego w określonej sprawie przez Sąd.
Podstawy wyłączenia biegłego w sprawie karnej stanowi art. 196 kpk -
,, § 1 Nie mogą być biegłymi osoby wymienione w art. 178, 182 i 185 oraz osoby, do których odnoszą się odpowiednie przyczyny wyłączenia wymienione w art. 40 § 1 pkt 1-3 i 5, osoby powołane w sprawie w charakterze świadków, a także osoby, które były świadkiem czynu.’’
Przekładając treść powyższego przepisu na język bardziej zrozumiały, zakazy z komentowanego przepisu związane z powoływaniem konkretnego biegłego do sprawy karnej mają związek z :
- powodami osłabiającymi zaufanie do wiedzy biegłego
np. brak kompetencji w dziedzinie wiedzy, której dotyczy opinia, np. posługiwanie się przestarzałym warsztatem pojęciowym, nieuwzględnianie aktualnego stanu wiedzy z zakresu nauki i techniki co do opiniowanych zagadnień oraz metodologii powszechnie uznanej za prawidłową, niewłaściwie przygotowanie się do opiniowania i w konsekwencji podanie nieprawdziwych informacji.
- powodami osłabiającymi zaufanie do bezstronności biegłego,
np. pozostaje z uczestnikiem procesu w bliskich stosunkach, wywodzi się z jednego środowiska zawodowego, został skreślony z listy biegłych z powodu ujawnionego braku kwalifikacji lub braku staranności, został skazany za czyn mogący wpływać na ocenę wiedzy i bezstronności biegłego.
- innymi ważnymi powodami (art. 196 § 3 kpk).
Okoliczności, w świetle których powstają realne wątpliwości co do wiedzy albo co do bezstronności biegłego, muszą być należycie uprawdopodobnione, w tym względzie często nieoceniona jest rola adwokata w danej sprawie. Nie jest konieczne udowodnienie zarzutu podniesionego w stosunku do biegłego, a wystarczające jest jego, co warto powtórzyć – uprawdopodobnienie.
O wyłączeniu biegłego orzeka sąd lub organ prowadzący postępowanie przygotowawcze z urzędu lub na wniosek samego biegłego albo strony. Wniosek może być złożony w każdym stadium postępowania od chwili powołania danej osoby do pełnienia czynności biegłego. Niekiedy dopiero analiza opinii pozwoli na ustalenie, iż biegły nie ma wystarczających kwalifikacji, by sprostać stojącemu przed nim zadaniu. W wypadku gdy organ procesowy dowiedział się o istnieniu okoliczności osłabiających zaufanie do wiedzy lub bezstronności danej osoby jeszcze przed powołaniem jej do pełnienia funkcji biegłego, nie powinien w ogóle powoływać tej osoby na biegłego
Ważne!!! Nie stanowi powodu do zdyskwalifikowania opinii biegłego sam fakt, iż oskarżony nie podziela wniosków sformułowanych w opinii biegłego.
Ważne!!! Literalna treść przepisu art. 196 § 3 kpk wskazuje, że "inne ważne powody" do zastąpienia danego biegłego innym biegłym to sytuacje, w których nie ma podstaw do podważania bezstronności lub wiedzy biegłego, ale z innych względów należy skorzystać z innego eksperta; może to być np. długotrwała choroba biegłego, jego wyjazd na dłuższy czas za granicę itd.
Ważne!!! Stwierdzenie przez Sąd, iż biegły przy wydaniu opinii korzystał z oprogramowania, do którego korzystania w sposób w pełni legalny nie był uprawniony powoduje, iż pojawiają się ważne powody, o których mowa w art. 196 § 3 kpk uzasadniające powołanie innego biegłego, zaś wydanie wyroku w oparciu o taką opinię stanowi istotne naruszenia prawa procesowego.
Ważne!!! Udział biegłego oraz strony postępowania w spotkaniach o charakterze ściśle towarzyskim może obiektywnie w odbiorze zewnętrznym powodować postrzeganie takiego biegłego jako osoby niedającej rękojmi bezstronności przy opiniowaniu w sprawie bliskiego znajomego.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ