WYROK ROZWODOWY – ZAKRES WŁADZY RODZICIELSKIEJ NAD DZIECKIEM
Rozwód w Polsce dotyczy według aktualnych danych, w przybliżeniu ok. 70 tysięcy par w skali roku (dane z Sądów Okręgowych o ilości składanych pozwów o rozwód rok do roku). Sprawa rozwodowa przed Sądem, a dalej wyrok rozwodowy nierzadko nie doprowadzają do końca problemów małżeńskich, a wręcz przeciwnie.
Wyrok rozwodowy zawiera w sobie rozstrzygnięcie w zakresie orzeczenia rozwodu – rozwiązania małżeństwa, co do winy w rozpadzie pożycia małżeńskiego ale również -
Art. 58 Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy ,,W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka…’’
Mając na uwadze powyższe Sąd jest zobowiązany do wydania orzeczenia o władzy rodzicielskiej, kontaktach z dziećmi, czy alimentach na rzecz małoletnich dzieci – dwa pierwsze elementy będą miały istotne znaczenie dla dalszych rozważań w zakresie interpretacji problemu porwania rodzicielskiego czy uprowadzenia dziecka.
Nadto to właśnie kwestie dotyczące dzieci najczęściej po wyroku rozwodowym w dalszym ciągu generują konflikt między byłymi małżonkami (pomijając podział majątku po rozwodzie).
PORWANIE DZIECKA A JEGO UPROWADZENIE - RÓŻNICE
PORWANIE DZIECKA PRZEZ RODZICA
W trakcie mojej wieloletniej praktyki jako adwokat do spraw rodzinnych wielokrotnie spotykałem się z błędnym rozumieniem pojęć jak porwanie rodzicielskie, czy uprowadzenie rodzicielskie przez osoby zgłaszające się do mnie po pomoc, w tym celu postanowiłem nieco przybliżyć w jaki sposób prawnik interpretuje pojęcia porwania i uprowadzenia rodzicielskiego i jakie w ogólnym ujęciu przysługują Państwu uprawnienia w przypadku takiej właśnie sytuacji.
O porwaniu rodzicielskim mówi się w sytuacji, gdy jedno z rodziców lub opiekunów posiadających władzę rodzicielską, bez woli i wiedzy drugiego z nich, pod pretekstem krótkotrwałego pobytu wywozi, lub zatrzymuje dziecko na stałe, pozbawiając tym samym drugiego rodzica lub opiekuna posiadającego pełną władzę rodzicielską możliwości utrzymywania kontaktu z dzieckiem w przysługującym mu zgodnie z prawem zakresie.
Jakie kroki prawne można podjąć w przypadku stwierdzenia porwania dziecka przez drugiego z rodziców:
- Można złożyć wniosek do Sądu o odebranie dziecka, a w przypadku braku znajomości miejsca pobytu dziecka – wniosek o jego ustalenie.
- Złożyć wniosek do Sądu o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej
- Złożyć wniosek do Sądu o ustalenie kontaktów rodzica z dzieckiem
- Złożyć wniosek o wydanie przez Sąd zarządzeń opiekuńczych (109 KRO)
- Powiadomić pracownika socjalnego
Porwanie rodzicielskie (tj. działanie które może polegać na wyprowadzeniu dziecka po kryjomu ze szkoły, z przedszkola, przewiezienie do innego miejsca, izolowanie dziecka) ma miejsce wówczas, gdy porywający rodzic posiada pełne prawa rodzicielskie. W związku z tym takie postępowanie nie jest zgodnie z polskimi przepisami prawa karnego, kwalifikowane jako przestępstwo.
UPROWADZENIE DZIECKA PRZEZ RODZICA
Uprowadzenie małoletniego zostało wskazane w art. 211 Kodeks Karny jako przestępstwo.
Art. 211 KK
Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Zachowanie sprawcy omawianego przestępstwa polega na działaniu w tym - alternatywnie na możliwe dwa sposoby: uprowadza lub zatrzymuje.
Uprowadzenie dziecka oznacza porywanie, zabieranie lub zwykłe przemieszczenie podopiecznego z dotychczasowego miejsca pobytu w inne. Wiąże się to z faktycznym pozbawieniem możliwości wykonywania w stosunku do niego dotychczas sprawowanej opieki lub nadzoru przez osoby uprawnione. Nie musi ono być zrealizowane przemocą lub podstępem, ale także może być wynikiem wykorzystania nieobecności lub nieuwagi osoby uprawnionej (w praktyce znane są przypadki uprowadzeń z miejsc publicznych takich jak przedszkola czy szkoły pod nieobecność rodzica który posiada uprawnienia z tytułu władzy rodzicielskiej do opieki i nadzoru nad dzieckiem).
Zatrzymanie dziecka odnosi się do sytuacji, w której sprawca czynu z art. 211 kk zmusza dziecko do pozostania w miejscu dotychczasowego pobytu wbrew woli osób uprawnionych do sprawowania opieki lub nadzoru, np. samowolne uniemożliwienie dziecku przebywającemu czasowo u ojca powrotu do mieszkania matki, sprawującej zgodnie z wyrokiem sądu (wyrok rozwodowy lub orzeczenie sądu rodzinnego i opiekuńczego) - stałą opiekę nad dzieckiem.
Skutek omawianego przestępstwa art. 211 kk powstaje w chwili (dokonanie przestępstwa) wraz z rzeczywistym przerwaniem dotychczasowej opieki lub nadzoru albo rzeczywistym uniemożliwieniem ich podjęcia przez osobę do nich uprawnioną.
Uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka, czy szerzej podopiecznego jest przestępstwem tylko wtedy, gdy jest popełnione wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru.
Wypada wskazać, że pojęcie władzy rodzicielskiej interpretowane jest przez wielu autorów z zakresu prawa rodzinnego jako ogół uprawnień przyznanych rodzicom przez ustawę w stosunku do osoby i majątku dziecka w celu należytego wypełniania ogółu nałożonych przez ustawę obowiązków, w tym zawiera się obowiązek roztoczenia pieczy i opieki nad dzieckiem. W tym kontekście w sytuacji kiedy rodzic który posiada władze rodzicielską nad dzieckiem trudno mówić o tym że ten właśnie rodzic dokonał uprowadzenia rodzicielskiego.
Podsumowując rodzice i opiekunowie, jeżeli władza rodzicielska nie została im zawieszona, ograniczona lub odebrana, w znaczeniu kodeksowym, okiem prawnika, formalnie nie mogą popełnić omawianego przestępstwa.
Nie stanowi przestępstwa z art. 211 zabranie lub zatrzymanie dziecka przez jedno z rodziców wbrew woli drugiego z rodziców, jeżeli oboje wykonują wspólnie władzę rodzicielską (m.in. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1992 r. I KZP 40/92).
Również warto wskazać, że nie zawsze fakt ograniczenia władzy rodzicielskiej jest podstawą odpowiedzialności karnej za popełnienie przestępstwa uprowadzenia dziecka, np. nie stanowi takiej podstawy do ukarania, jeżeli z ograniczenia władzy rodzicielskiej nie wynika wprost zakaz przebywania małoletniego u konkretnego rodzica, któremu władzę rodzicielską ograniczono w określonym zakresie (ograniczając władzę, Sąd zaznacza do jakich działań, uprawnień rodzic mimo ograniczenia władzy jest w dalszym ciągu uprawniony).
Ewentualna zgoda lub jej brak po stronie dziecka nie ma znaczenia dla bytu tego przestępstwa. Dla dokonania przestępstwa z art. 211 nie jest również konieczne naruszenie praw osoby poddanej opiece.
Ważne!!! Sąd opiekuńczy ingeruje we wykonywanie władzy rodzicielskiej w przypadku stwierdzenia jej wadliwego wykonywania i rażących zaniedbań ze strony rodzica. Kiedy jak w powyżej omawianych interpretacjach pojęć - porwanie czy uprowadzenie – nie możemy przypisać że sprawca popełnił przestępstwo, to nie jest wykluczone dochodzenie przez drugiego z rodziców praw na gruncie przepisów nie tyle prawa karnego co prawa rodzinnego – z żądaniem pozbawieniem władzy rodzicielskiej w pełni z uwagi na dobro dziecka.
Ważne!!! Przy omawianiu art. 211 Kodeksu Karnego warto wskazać, że same pobudki i motywy działania sprawcy nie należą do ustawowej istoty przestępstwa, tym samym automatycznie nie uwalnia od odpowiedzialności karnej przykładowo tłumaczenie że do uprowadzenia dziecka doszło z powodu np. w celu ochrony jego życia, zdrowia lub ochrony przed demoralizacją.
Ważne!!! Jeżeli władza rodzicielska w pełni przysługuje obojgu rodzicom, bez względu na to, czy żyją oni razem, tworząc rodzinę, czy żyją w rozłączeniu, to każdy z rodziców jest obowiązany i uprawniony do jej wykonywania samodzielnie, w tej sytuacji nie dochodzi do przestępstwa uprowadzenia dziecka 211 KK.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ