ROLA ŚWIADKA W POSTĘPOWANIU KARNYM
Świadek w ujęciu procesowym jest to osoba powołana przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze lub na etapie sprawy przed sądem do złożenia zeznań dotyczących okoliczności danej sprawy. Zeznania świadka stanowią nie rzadko dowód w postępowaniu o wielkiej wadze. W ujęciu faktycznym świadek to osoba obecna przy zdarzeniu przestępnym lub posiadająca na jego temat wiedzę np. z relacji innych uczestników zdarzeń.
KILKA ZASAD ISTOTNYCH DLA PRZEPROWADZENIA DOWODU Z PRZESŁUCHANIA ŚWIADKA - PRAWNIK WROCŁAW
Świadek nie powinien zbyt długo oczekiwać na swoją kolej w składaniu zeznań. Organ procesowy nie powinien zwlekać, jeśli dysponuje wiedzą na temat konkretnych świadków zdarzenia z bardzo prostego powodu. Pamięć ludzka jest zawodna i w miarę upływu czasu może okazać się, że świadek nie jest w stanie odtworzyć przydatnych szczegółów. Powoduje to często również nadmierny stres po stronie świadka co wpływa na możliwości świadków do przekazywania swoich spostrzeżeń z przebiegu zdarzenia.
Przede wszystkim jednak świadkowie przed przesłuchaniem nie powinni się ze sobą kontaktować, bowiem takie kontaktowanie rodzi ryzyko często niecelowej wzajemnej sugestii, uzgodnienia wersji, czy nawet może dochodzić do gróźb. Nadto według literatury fachowej w postępowaniu przygotowawczym zaleca się przesłuchiwanie w cztery oczy lub w możliwie wąskim gronie osób, tj. bez udziału osób postronnych. Sprzyja to bowiem skupieniu uwagi i mniej krępuje osoby składające zeznanie.
MAŁOLETNI ŚWIADEK
Małoletni świadek zawsze będzie traktowany szczególnie. Jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie (art. 171 § 3 k.p.k.). Jeżeli rodzic (przedstawiciel ustawowy) jest obecny podczas przesłuchania, informacja o tym znajdzie się w protokole z przeprowadzanych czynności.
Jeśli małoletni jest jednocześnie pokrzywdzonym, kodeks postępowania karnego zaleca szczególne zasady oraz ograniczenia.
OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH ŚWIADKA
Problematyka ochrony świadków w procesie karnym jest zagadnieniem o szczególnej doniosłości ze względu na ich dominującą rolę w procesie kompletowania materiału dowodowego. W tym miejscu raz jeszcze warto podkreślić szczególną rolę zeznań świadka w systemie środków dowodowych, jak również istotność rangi tych zeznań z perspektywy postępowania karnego. Udział świadka w procesie karnym wiąże się z licznymi obowiązkami procesowymi ale również powoduję że świadkowi przysługują bardzo szerokie uprawnienia i możliwości ochrony, w tym np. jego danych osobowych.
Ochrona świadków w toku procesu karnego realizowana jest na kilku płaszczyznach. Przepisy przewidują zakres ochrony począwszy od utajnienia jedynie niektórych danych osobowych, aż po kompleksową ochronę, która może polegać na zmianie tożsamości. Ochrona danych osobowych obejmuje dane zarówno te, które są wprost określone w przepisach prawa karnego procesowego, np. dotyczące miejsca zamieszkania i miejsca pracy świadka, jak i te, które są konsekwencją zastosowania określonych instytucji procesowych, np. zmiana tożsamości świadka koronnego.
Pierwszą płaszczyzną ochrony danych osobowych świadka i pokrzywdzonego jest utajnienie danych dotyczących ich miejsca zamieszkania i miejsca pracy wynikająca z przepisu art. 148a k.p.k.
,,Art. 148. K.p.k.
§ 1. Protokół powinien zawierać:
1) oznaczenie czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących;
2) przebieg czynności oraz oświadczenia i wnioski jej uczestników;
3) wydane w toku czynności postanowienia i zarządzenia, a jeżeli postanowienie
lub zarządzenie sporządzono osobno, wzmiankę o jego wydaniu;
4) w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu
czynności.
§ 2. Wyjaśnienia, zeznania, oświadczenia i wnioski oraz stwierdzenia
określonych okoliczności przez organ prowadzący postępowanie zamieszcza się
w protokole z możliwą dokładnością. Osoby biorące udział w czynności mają prawo
żądać zamieszczenia w protokole z pełną dokładnością wszystkiego, co dotyczy ich
praw lub interesów.’’.
Celem ochrony przyznanej w cytowanym przepisie jest zabezpieczenie między innymi świadków przed wywieraniem na te osoby niezgodnego z prawem wpływu poprzez stosowanie przemocy czy gróźb.
Skutki niezamieszczania w protokole danych dotyczących miejsca zamieszkania oraz miejsca pracy świadka i pokrzywdzonego rozciągają się na późniejsze czynności dokonywane z ich udziałem. Dane adresowe tych osób podlegają utajnieniu we wszystkich protokołach z czynności procesowych oraz dokumentach dołączonych do akt sprawy, co czyni ochronę tych osób realną.
Dalszej ochronie danych osobowych świadka służy art. 191 § 1a i 1b k.p.k.
,,Art. 191 K.p.k.
§ 1.Przesłuchanie rozpoczyna się od zapytania świadka o imię,
nazwisko, wiek, zajęcie, karalność za fałszywe zeznanie lub oskarżenie oraz stosunek
do stron.
§ 1a. Miejsce zamieszkania świadka ustala się na podstawie dokumentu
tożsamości lub pisemnego oświadczenia świadka.
§ 1b. Pytania zadawane świadkowi nie mogą zmierzać do ujawnienia jego
miejsca zamieszkania ani miejsca pracy, chyba że ma to znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy. (…) ‘’.
Podobnie sytuacja rysuje się w przypadku świadka koronnego. W myśl art. 14 ust. 4 u.ś.k. niedopuszczalna jest czynność dowodowa zmierzająca do ujawnienia okoliczności odnoszących się do zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia świadka koronnego.
Ochrony danych osobowych świadka doszukać się można także w art. 173 § 2 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem w razie potrzeby okazanie można przeprowadzić również tak, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną.
,,Art. 173. K.p.k.
§ 2. W razie potrzeby okazanie można przeprowadzić również tak, aby wyłączyć
możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną.’’.
Ważne !!! Należyta ochrona danych osobowych świadka jak również samego pokrzywdzonego została przyznana we wszystkich przepisach wyłączających jawność rozpoznania sprawy.
Kancelaria adwokacka Wrocław od wielu lat świadczy usługi prawne na najwyższym poziomie. W razie potrzeby zachęcamy do kontaktu!
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ