W niniejszym artykule przedstawiono przesłanki wysłuchania małoletniego oraz kwestie organizacyjne z tym związane, zapraszam do lektury – Karol Sobkowiak Adwokat Wrocław.
PRZESŁANKI WYSŁUCHANIA DZIECKA
,,Art. 2161. Kodeks postępowania cywilnego
§1. Sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych.
§2. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia.’’
Zgodnie z powołanym wyżej art. 2161 § 1 k.p.c. ( też art. 576 § 2 k.p.c. odnoszący się do postępowania nieprocesowego) w sprawach dotyczących dziecka sąd wysłuchuje je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala.
Przesłanki dopuszczające wysłuchanie małoletniego określone w ten sposób niestety sprawiają, że kryterium, które przy wstępnej i czysto ludzkiej ocenie zdolności dziecka do uczestniczenia w czynnościach sądowych tj. kryterium wieku dziecka, po którego przekroczeniu, dopiero jest dopuszczalne wysłuchanie małoletniego, budzi całą masę kontrowersji zarówno wśród prawników, komentatorów prawa, jak i w literaturze dotykającej tematyki psychologicznej.
Przy dokonywanej ocenie stopnia rozwoju umysłowego małoletniego dziecka uwzględnia się zarówno kwestie jego etapu rozwojowego, jak i indywidualne odstępstwa od przyjętych norm rozwojowych.
Natomiast dokonując oceny stanu zdrowia dziecka, z reguły bierze się pod uwagę okoliczności czy występuje upośledzenie umysłowe, zaburzenia o podłożu neurologicznym, stany psychotyczne, zaburzenia zachowania oraz emocji, zaburzenia rozwoju psychicznego czy dysfunkcje związane z dolegliwościami somatycznymi.
Ważnym jest, że stwierdzenie okoliczności wyszczególnionych powyżej nie dyskfalifikuje, niejako automatycznie możliwości wysłuchania małoletniego przed sądem. W literaturze przedmiotu oraz śledząc tezy wynikające z orzecznictwa sądów powszechnych można stwierdzić, iż jest dopuszczane i absolutnie możliwe bezpośrednie wysłuchanie dziecka ujawniającego, np. zaburzenia rozwoju psychicznego.
Kryteria oceny zdolności dziecka wskazane w powołanym przepisie , odwołują się ewidentnie do warunków i właściwości ściśle osobistych danego dziecka.
Wysłuchanie małoletniego cechuje charakter względnie obligatoryjny tzn. sąd ma w pewnym sensie obowiązek wysłuchania dziecka, bowiem przepis brzmi ,, Sąd … wysłucha je …’’ nie zaś że Sąd ,,może’’ je wysłuchać. Na powinność zastosowania instytucji - wysłuchania dziecka - położył również nacisk Sąd Najwyższy, który stwierdził, że „kierując się celowością, przy uwzględnieniu stopnia dojrzałości małoletniego oraz charakteru sprawy opiekuńczej, właściwy sąd powinien zapoznać się ze stanowiskiem tego małoletniego, mając na względzie jego dobro” - Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1998 r. (sygn. akt I CKN 1122/98).
Artykuł 2161 stanowi realizację na gruncie prawa polskiego, postanowień art. 12 Konwencji o prawach dziecka, zawartej w Nowym Jorku 20.11.1989 r., stanowiącego, że:
1)
państwa-strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania własnych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, przyjmując z należytą uwagą, stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka;
2)
w tym celu dziecko będzie miało w szczególności zapewnioną możliwość wypowiadania się w każdym postępowaniu sądowym i administracyjnym dotyczącym dziecka, bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela bądź odpowiedniego organu, zgodnie z zasadami proceduralnymi prawa wewnętrznego.
Nawiązania do regulacji kodeksowej oraz instytucji wysłuchania dziecka odnaleźć można również w Konstytucji RP w art. 48 oraz 72.
KWESTIE ORGANIZACYJNE
Zdecydowana większość autorytetów prawniczych snuje twierdzenie, że dziecko powinno być informowane o celu i skutkach wysłuchania, w sposób odpowiadający jego dojrzałości i że dziecko może odmówić przeprowadzenia z nim tej konkretnej czynności. Choć z poczucia rzetelności należy w tym miejscu również wskazać, że temat dokonywania pouczeń, świadomej zgody na dokonanie czynności czy prawo do odmowy uczestniczenia w czynności przez małoletnie dziecko budzi kontrowersje, a komentatorzy prawa nie są w tych materiach jednogłośni. Nadto jeśli sąd decyduje się nie wysłuchiwać dziecka, powinien to w szeroki i możliwie pełny sposób uzasadnić. Należy też zwrócić uwagę na fakt, że sąd może pominąć wysłuchanie małoletniego dziecka, jeżeli omawiana czynność spowoduje przewlekłość prowadzonego postępowania.
PODSUMOWANIE ADWOKATA WROCŁAW
Decyzja sędziego co do udziału dziecka w czynnościach przed sądem, podejmowana jest w konkretnej, indywidualnej sytuacji. Jest uwarunkowana całą masą czynników od których zależy jej treść a w szczególności dobrem małoletniego dziecka. Wymaga zatem zgromadzenia obiektywnych i istotnych informacji pozwalających zapewnić prawidłową i pełną ochronę praw dziecka.
Kończąc można podkreślić i wskazać, że w konsekwencji powołane w treści artykułu przepisy procedury cywilnej są bardziej elastyczne od przepisów obowiązujących w procesie karnym, dlatego też należy dokonywać pewnego rozróżnienia tych dwóch sytuacji.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnika z Wrocławia to świetnie trafiłeś. Jesteśmy pewni, że sprostamy Twoim oczekiwaniom.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ