Nadużycie uprawnień przez funkcjonariusza publicznego stanowi przestępstwo, które zostało uregulowane w art 231 Kodeksu karnego.
,,Art. 231. Kodeksu karnego
§1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
(…) ,,
DOBRO CHRONIONE
Przedmiot ochrony jest ujęty bardzo szeroko i w sposób zamierzony przez ustawodawcę bardzo elastyczny; jest nim jakiekolwiek dobro prawne, bez względu na to, czy należy ono do sfery prywatnej, czy sfery publicznej. Niezależnie od tego bezpośrednio chronionym dobrem jest prawidłowe funkcjonowanie instytucji państwowej i samorządu terytorialnego oraz związany z tym autorytet tzw. władzy publicznej.
Sankcjami prawnokarnymi jest zatem objęte takie zachowanie funkcjonariusza publicznego, które stanowi odzwierciedlenie działań na szkodę interesu publicznego lub prywatnego. Należy w tym miejscu dostrzec, że samo pojęcie wykazane w cytowanym powyżej przepisie - „interesu publicznego” jest zwrotem niedookreślonym, a co się z tym wiąże jest terminem wieloznacznym i może być odmiennie postrzegane i rozumiane (w literaturze fachowej nie trudno odnaleźć całą gamę rozmaitych wywodów i interpretacji usiłujących doprecyzować znaczenie omawianego pojęcia, natomiast dla potrzeb niniejszego wpisu na blogu uważam, że mogę zejście w dyskusji na taki poziom teoretyzowania, zwyczajnie pominąć) .
KTO MOŻE PONOSIĆ ODPOWIEDZIALNOŚĆ?
Podmiotem czynu zabronionego – czyli mówiąc w sposób potoczny, tym kto może ponieść odpowiedzialność za popełnienie omawianego przestępstwa, jest wyłącznie funkcjonariusz publiczny.
Dokładną definicję, kogo w rozumieniu przepisów karnych, można traktować jako ,,funkcjonariusza publicznego’’ zawiera art. 115 § 13 k.k.
Natomiast z uwagi na dające się zaobserwować w ogólnodostępnych statystykach czy doniesieniach medialnych, pewne zintensyfikowanie określonych kategorii podmiotów stawających pod zarzutem popełnienia omawianego w niniejszym artykule przestępstwa warto wskazać, że funkcjonariuszem publicznym jest m.in. :
- poseł, senator, radny
- sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk,
- osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego,
- osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego,
- osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
- funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
Wartym podkreślenia jest fakt, że ustawodawca określając krąg osób zaliczanych do tej kategorii część z nich wymienia w sposób bezpośredni z nazwy, a w stosunku do pozostałych posługuje się opisem pełnionych przez nich funkcji bądź wskazuje na organ zatrudniający daną osobę.
Ważne!!!!! Określenie ,,funkcjonariusz publiczny’’ w znaczeniu wynikającym z definicji kodeksowej, nie jest równoznaczne z pojęciem stosowanym wobec osoby, która pełni funkcję publiczną.
ZNAMIONA OKREŚLAJĄCE CZYNNOŚĆ SPRAWCZĄ
W omawianym typie czynu zabronionego czynnością sprawczą jest działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego (o tym szczegółowo w dalszej części wpisu) ale w pewien określony sposób, a mianowicie przez:
- przekroczenie powierzonych funkcjonariuszowi uprawnień lub
- niedopełnienie przez funkcjonariusza publicznego jego obowiązków
PRZEKROCZENIE UPRAWNIEŃ
Przyjmuje się, że przekroczenie uprawnień są to wszelkie działania wykraczające poza granice, które zostały wyznaczone przepisami obowiązującego prawa. Podkreślić trzeba, iż dla przyjęcia, że sprawca dopuścił się czynu z art. 231 k.k., ma istotne znaczenie ustalenie zakresu i rodzaju uprawnień, które funkcjonariusz publiczny przekroczył, lub obowiązków, jakich nie dopełnił.
NIEDOPEŁNIENIE OBOWIĄZKÓW
Z niedopełnieniem obowiązków mamy do czynienia wtedy, gdy funkcjonariusz publiczny nie podejmuje czynności, pomimo że był on do podjęcia określonych czynności zobowiązany. Źródła obowiązków, których niewypełnienie stanowi warunek konieczny realizacji znamion omawianego przestępstwa, zależy od charakteru obowiązku i może mieć charakter ogólny, szczególny lub indywidualny. W przypadku pierwszego z nich, takim źródłem są najczęściej przepisy odnoszące się do wszystkich funkcjonariuszy lub poszczególnych ich kategorii. Obowiązki szczególne są regulowane na ogół przepisami dotyczącymi określonej kategorii funkcjonariuszy publicznych, a więc dotyczącymi działalności poszczególnych rodzajów służb i w porównaniu z ogólnymi są bardziej konkretnie określone (np. ustawa o Policji). Z kolei obowiązki indywidualne zawierają odpowiednie przepisy regulaminów, instrukcji, mogą nimi być również wydane przez uprawnione osoby polecenia służbowe wykonania określonych czynności. Powszechnie akceptowane jest również stanowisko, że pewne obowiązki funkcjonariuszy publicznych mogą wynikać z samej istoty urzędowania.
DZIAŁANIE NA SZKODĘ INTERESU PUBLICZNEGO LUB PRYWATNEGO
W mojej ocenie niezmiernie ważnym rozstrzygnięciem, z punktu widzenia poruszanej w tym blogowym wpisie problematyki, jest Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r. sygn. akt I KZP 24/12.
W ocenie Sądu Najwyższego na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż analizowany przepis poprzez znamię „działa na szkodę”, wymaga wystąpienia realnego, odrębnego od samego „zachowania się” sprawcy, zagrożenia dla interesu publicznego lub prywatnego w wyniku niewłaściwego zachowania ze strony funkcjonariusza publicznego.
W konsekwencji, wystarczy, że w wyniku arbitralnej decyzji podjętej przez funkcjonariusza publicznego lub niedopełnienia ciążących na nim obowiązków służbowych, wystąpi jedynie zagrożenie spowodowania szkody dla interesu publicznego lub prywatnego, a możliwym będzie skutecznie pociągnąć funkcjonariusza publicznego do odpowiedzialności karnej.
Ważne!!!! Funkcjonariusz publiczny musi obejmować swoim zamiarem zarówno przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków (w wyniku działania lub zaniechania), jak i działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego.
PODSUMOWANIE ADWOKATA WROCŁAW
Pociągnięcie do odpowiedzialności funkcjonariusza publicznego nie zawsze jest sprawą łatwą i prostą, należy jednak mieć na uwadze, że omawiane przestępstwo niesie za sobą wyjątkowo poważne i negatywne społecznie skutki, z którymi stykamy się choćby w postaci – nepotyzmu, kumoterstwa, opieszałości, podejmowania przez funkcjonariuszy publicznych, urzędników podczas pełnienia przez nich funkcji decyzji stronniczych czy też nakierowanych na własne korzyści ze szkodą dla ogółu, a to nie powinno nigdy mieć miejsca.
W razie potrzeby konsultacji z doświadczonym prawnikiem z Wrocławia zachęcamy Cię do skontaktowania się z naszą kancelarią prawną.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ