Słowem wprowadzenia zachowek to ogólnie ujmując, instytucja prawa spadkowego, mająca na celu ochronę najbliższych osób spadkodawcy przed dowolnym korzystaniem przez niego ze swobody testowania i rozporządzania jeszcze za życia swoim majątkiem w drodze darowizn.
Prawo do zachowku przysługuje tym osobom, które dziedziczyłyby po spadkodawcy, gdyby ten nie sporządził testamentu ( jego zstępnym - dzieciom, wnukom, itd., a także małżonkowi oraz rodzicom) w wysokości połowy udziału w spadku, który by im przypadł w drodze dziedziczenia ustawowego.
Jeżeli wśród osób uprawnionych do zachowku znajdują się osoby małoletnie albo osoby trwale niezdolne do pracy, to przysługiwać im będzie zachowek w wysokości dwóch trzecich wartości udziału spadkowego.
Oczywistym jest, że życie pisze rozmaite scenariusze, i może zdarzyć się też tak, że jakaś osoba jest z góry przekonana, że nie chce otrzymać od krewnego po jego śmierci niczego, nawet zachowku. Dzieje się to często w sytuacjach np. kiedy jeden ze spadkobierców opiekuje się spadkodawcą przez dłuższy okres przed śmiercią spadkodawcy, łoży na jego utrzymanie, zapewnia opiekę i leki, a ten niejako w zamian, z wdzięczności sporządza testament w którym swój majątek albo jego znaczną część przekazuję właśnie temu krewnemu, a w takiej sytuacji osoby nie uwzględnione w testamencie dochodzą do przekonania, że w myśl zasad współżycia społecznego, szeroko pojętej słuszności nie powinny domagać się zapłaty dodatkowych kwot od osoby w testamencie uwzględnionej.
Czy zatem prawnie dopuszczalne jest zrzeczenie się zachowku?
Trzeba tutaj oczywiście wyróżnić dwie sytuacje. Po pierwsze, czy można zrzec się zachowku w okresie już po śmierci spadkodawcy, np. w sytuacji rozliczeń pomiędzy rodzeństwem, lub w drugim przypadku gdy problem dotyczy zrzeczenia się przyszłego zachowku po spadkodawcy, który jeszcze żyje.
- Odnosząc się do pierwszej z wymienionych sytuacji tj. w sytuacji już po śmierci spadkodawcy, odpowiedź jest prosta i jednoznaczna - osoba uprawniona do zachowku może zrzec się tego roszczenia poprzez zawarcie odpowiedniej umowy ze spadkobiercą, tj. umowy o zwolnienie z długu uregulowanej w art. 508 kodeksu cywilnego.
,, Art. 508. Kodeksu cywilnego - Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.’’
- Odnosząc się do drugiej z omawianych sytuacji tj. uregulowania kwestii prawa do zachowku jeszcze za życia spadkodawcy np. pomiędzy rodzicem a jednym z dzieci (gdy problem dotyczy zrzeczenia się przyszłego zachowku po spadkodawcy), dopuszczalność zawarcia umowy o zrzeczenie się zachowku była długo kwestionowana.
Ostatecznie jednak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 marca 2017 r. (sygn. akt III CZP 110/16) przyjął, że dopuszczalne jest zawieranie umów zrzeczenia się prawa do zachowku na podstawie art. 1048 KC.
Sąd Najwyższy dopuścił możliwość zawarcia spornej umowy. W uzasadnieniu omawianego orzeczenia wskazano przy tym, że kodeks cywilny nie zawiera zakazu zrzekania się w drodze umowy prawa do zachowku, nie ma bowiem normy prawnej, w świetle której zawarcie takiej umowy byłoby expressis verbis wyłączone. Ponadto, art. 1048 k.c. wyraźnie dopuszcza możliwość zawarcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia. Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zrzeczenie się zachowku stanowiącego odrębne prawo będące pochodną prawa do dziedziczenia. Skoro zatem zrzeczenie się dziedziczenia zawiera w sobie implicite zrzeczenie się zachowku, to maiore ad minus można skutki takiego zrzeczenia ograniczyć i na podstawie z art. 1048 k.c. i zrzec się jedynie prawa do zachowku.
W razie dalszych wątpliwości w sprawach związanych z zachowkiem zachęcam do kontaktu z naszą kancelarią adwokacką we Wrocławiu.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ