PRZEMOC DOMOWA – ZNĘCANIE SIĘ
Problematyce przeciwdziałania przemocy, w tym znęcaniu się, poświęcone zostały liczne akty prawa międzynarodowego. Krajowy ustawodawca, realizując zobowiązania międzynarodowe oraz mając na celu jak najskuteczniejsze przeciwdziałanie przemocy, poza wprowadzeniem stosownych przepisów, w tym art. 207 kodeksu karnego, w licznych aktach prawnych podejmuje tę problematykę.
Adwokat Wrocław
Wśród nich na szczególną uwagę zasługują: ustawa z 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, rozporządzenie Rady Ministrów z 13.09.2011 r. w sprawie procedury „Niebieskiej Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”, wytyczne Prokuratora Generalnego z 1.04.2014 r. dotyczące zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie czy też wytyczne nr 2 Komendanta Głównego Policji z 7.12.2011 r. w sprawie sposobu postępowania policjantów podczas realizacji procedury „Niebieskie Karty”. Celem wyszczególnionych regulacji jest z jednej strony ograniczenie skali przemocy w rodzinie, a z drugiej ustanowienie procedur postępowania względem osób dotkniętych przemocą, jak też wobec sprawców przemocy.
Zgodnie z art. 207 kodeksu karnego
,,§ 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§1a. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§2. Jeżeli czyn określony w § 1 lub 1a połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1-2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.’’.
PRZEDMIOT OCHRONY
Przestępstwo z art. 207 k.k. jest przestępstwem o co najmniej podwójnym przedmiocie ochrony. Głównym przedmiotem ochrony jest rodzina, jej prawidłowe funkcjonowanie, jak i instytucja opieki.
Drugim, dalszym przedmiotem ochrony – w zależności od tego, jaką formę i natężenie znęcanie przybrało – będzie życie, zdrowie, nietykalność cielesna, wolność i godność człowieka.
W wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie prawnokarnej ochrony rodziny (uchwała SN z 9.06.1976 r., VI KZP 13/75) Sąd Najwyższy stwierdził, że przestępstwo znęcania się godzi „w podstawowe zasady współżycia w rodzinie, decydujące o jej spoistości i trwałości, stanowi rażące naruszenie obowiązków rodzinnych i istotny czynnik wpływający na rozkład małżeństwa oraz rozbicie rodziny, a w konsekwencji na osłabienie jej funkcji wychowawczej z dalszymi szkodliwymi tego następstwami dla rozwoju fizycznego, psychicznego i moralnego oraz procesu przystosowania społecznego dzieci i młodzieży”.
FORMY ZNĘCANIA – ZNAMIONA PRZESTĘPSTWA
W przepisie wskazane są dwie formy znęcania się:
- znęcania się psychicznego
- znęcania się fizycznego
W sposób jednoznaczny w literaturze przedmiotu podkreśla się, iż zachowanie to musi mieć charakter, stały i powtarzający się. Istnieje jednak możliwość przyjęcia odpowiedzialności karnej z art. 207 w sytuacji jednorazowego działania sprawcy, z tym jednak zastrzeżeniem, w ślad za orzeczeniem wydanym przez Sąd Najwyższy, że owa jednorazowość wyraża się intensywnością i jest rozciągnięta w czasie. ,,Znamię czasownikowe „znęca się” oznacza, że występek ten najczęściej jest realizowany przez wielokrotne zamachy, chociaż w sytuacji wyjątkowej wystarczy jednorazowe zachowanie.’’ - tak m.in. Wyrok Sądu Najwyższego z 27.02.2002 r., II KKN 17/00.
Przestępstwo znęcania się określone w art. 207 § 1 i 2 jest przestępstwem formalnym z działania lub z zaniechania. Natomiast przestępstwo z art. 207 § 3 jest przestępstwem skutkowym, tzn. że musi nastąpić skutek przewidziany w tym przepisie aby mówić o ukaraniu sprawcy właśnie z zastosowaniem tego przepisu.
Działanie, które powinno być ocenione jako znęcanie, to każda aktywność sprawcy sprowadzająca się do zadawania poważnego bólu fizycznego lub dotkliwych cierpień moralnych. Dokonując egzemplifikacji znęcania się popełnionego w formie zaniechania, należy wskazać m.in. na niedostarczanie pożywienia, nieogrzewanie mieszkania itd.
Znęcanie się (popełnione zarówno w formie działania, jak i zaniechania) może przybrać formę znęcania się fizycznego lub psychicznego. W pierwszym przypadku zachowanie sprawcy będzie polegało na zadawaniu cierpień fizycznych, np. na biciu, popychaniu, kopaniu, wykręcaniu rąk, zmuszaniu do wykonywania upokarzających czynności, duszeniu czy innym zadawaniu bólu, a także głodzeniu czy oziębieniu ciała ofiary. W zakresie oceny, czy zachowanie sprawcy polegało na fizycznym znęcaniu się, należy się zgodzić ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku SN z 6.08.1996 r., w którym stwierdzono, że „nie można uznać zachowania się sprawcy, które nie powoduje u ofiary -poważnego bólu fizycznego - za znęcanie.''
Znęcanie psychiczne będzie polegać na dręczeniu psychicznym np. przez wyszydzanie, straszenie, poniżanie itd. Przestępstwo z art. 207 § 1 k.k. może być popełnione także w zamiarze ewentualnym.
Przy pojawieniu się dodatkowych okoliczności, kara może być surowsza:
- Kto znęca się nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, np. nad dzieckiem, osobą starszą, osobą niepełnosprawną umysłowo lub fizycznie, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
- Jeżeli przy znęceniu się mamy do czynienia ze szczególnym okrucieństwem, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
- Jeżeli w następstwie znęcania się, osoba pokrzywdzona podejmie próbę samobójczą, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Należy zaznaczyć, że z przestępstwem z art. 207 kodeksu karnego będziemy mieć do czynienia, jeśli osoba pokrzywdzona jest osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy. Jako osobę najbliższą należy rozumieć, że jest to: małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu np. partner, konkubent.
Karalne zachowanie sprawcy może też dotyczyć osoby pozostającej w stałym lub przemijającym stosunku zależności – na przykład, nauczyciel znęcający się nad uczniem, wychowawca w ośrodku, placówce opiekuńczej, opiekun, strażnik więzienny.
Stosunek zależności od sprawcy zachodzi wówczas, gdy pokrzywdzony nie jest zdolny z własnej woli przeciwstawić się znęcaniu i znosi je z obawy przed pogorszeniem swoich dotychczasowych warunków życiowych (np. utratą pracy, środków utrzymania, mieszkania, rozłąką lub zerwaniem współżycia ze sprawcą). Stosunek tego rodzaju może istnieć z mocy prawa (np. w razie ustanowienia opieki lub umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej) albo na podstawie umowy (np. między pracodawcą a pracownikiem, najemcą lokalu a wynajmującym itp.). Może także wynikać z sytuacji faktycznej, stwarzającej dla sprawcy sposobność znęcania się przy wykorzystaniu nad ofiarą przewagi, jaką mu daje łącząca ich więź materialna, osobista lub uczuciowa. Taka sytuacja może w szczególności zachodzić w związku opartym na wspólnym pożyciu, funkcjonującym na tych samych zasadach jak formalnie założona rodzina.
Warto wiedzieć, że o uznaniu określonego zachowania za „znęcanie się” jako zachowania sprawiającego ból fizyczny lub cierpienia psychiczne ofiary powinna decydować ocena obiektywna, a nie jedynie subiektywne odczucie pokrzywdzonego. Za „znęcanie się” nie można jednak uznać zachowania się sprawcy, które nie powoduje u ofiary poważnego bólu fizycznego lub cierpienia moralnego, ani sytuacji, w której między osobą oskarżoną a pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego „znęcania się”. Sytuacje tzw. wzajemnego „znęcania się” były przedmiotem licznych rozstrzygnięć sądów powszechnych i w chwili obecnej w oparciu o dorobek orzecznictwa w tym względzie nie można mówić o kontrowersjach czy różnych interpretacjach omawianego tematu.
W przypadku potrzeby skonsultowania swojej sprawy z adwokatem od spraw karnych we Wrocławiu zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ