Art. 197. kodeksu karnego - Zgwałcenie i wymuszenie czynności seksualnej
§ 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego,
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia:
1)wspólnie z inną osobą,
2)wobec małoletniego poniżej lat 15,
3)wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-3 działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5.
Przestępstwo zgwałcenia należy do grupy przestępstw ujętych w kodeksie karnym i skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Istotą tego przestępstwa jest zmuszanie do kontaktu seksualnego osoby, która na taki rodzaj obcowania nie wyraża zgody. Gwałt godzi w takie dobra chronione prawem, jak wolność dokonywania wyborów w sferze własnego życia seksualnego.
,,Dla przyjęcia, że sprawca wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 197 k.k. nie jest istotne, w jakim celu działał sprawca, ale czy dopuścił się zamachu na wolność seksualną ofiary. Przedmiotem ochrony w przypadku przestępstwa z art. 197 k.k. jest wolność seksualna człowieka, a zatem chodzi o swobodę decydowania w sferze seksualnej. Istotna zatem jest perspektywa ofiary, a nie sprawcy tego przestępstwa.’’ - II AKa 411/17- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 stycznia 2018 r.
Przestępstwo gwałtu jest przestępstwem umyślnym, które może zostać popełnione w zamiarze bezpośrednim (sprawca chce popełnić przestępstwo). Zgwałcenie jest przestępstwem skutkowym, a znamieniem skutku jest doprowadzenie innej osoby do obcowania płciowego lub poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności.
Szczególnie ważnym przy analizie czy doszło do realizacji znamion omawianego przestępstwa jest zwrócenie uwagi czy zaistniały cechy wybitnie charakterystyczne dla omawianego przestępstwa. Na gruncie kodeksu karnego cechą charakterystyczną zgwałcenia nie jest już (dawniej unormowanie tej kwestii wyglądało odmiennie) fakt doprowadzenia ofiary do obcowania płciowego wbrew jej woli (gdyż równie dobrze może to być doprowadzenie do innej niechcianej czynności seksualnej tj. realizacji znamion innego przestępstwa), ale jest nią przede wszystkim używanie przez sprawcę szczególnie nagannych środków w postaci: przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu. Wyliczenie tych trzech środków wymaganych bezwzględnie do zakwalifikowania wymuszonego zachowania seksualnego jako zgwałcenia jest konieczne.
Przemoc - to każde użycie siły fizycznej. To oddziaływanie środkami fizycznymi, takimi jak np.: przytrzymanie, skrępowanie, związanie, uderzenie, bicie, które w przypadku zgwałcenia ma nie dopuścić do oporu ofiary lub doprowadzić do przełamania jej oporu i wymuszenia określonych czynności seksualnych.
Groźba bezprawna jest środkiem przymusu psychicznego, który ma spowodować uległość wobec zamierzonych zachowań seksualnych sprawcy niechcianych przez ofiarę. Jest formą szantażu, który ma wyeliminować opór ofiary.
Podstęp to trzeci z środków niezbędnych do zakwalifikowania czynu seksualnego sprawcy jako zgwałcenia. Podstęp nie służy do wyeliminowania oporu ofiary, gdyż nie jest ona świadoma tego, co tak naprawdę się dzieje lub zaraz dziać może, lecz polega na wprowadzeniu ofiary w błąd lub wyzyskaniu błędu, w którym ona pozostaje.
,,Za podstępne uznaje się zachowania, które mogą prowadzić do podjęcia przez ofiarę samodzielnej decyzji odnośnie nawiązania kontaktu seksualnego (decyzja ta nie może być jednak uznana za prawno-relewantną zgodę na czynność seksualną ze strony dysponenta dobra) lub prowadzą do braku możliwości wyrażenia swojej woli w przedmiocie kontaktu seksualnego w momencie podjęcia czynności seksualnej przez sprawcę z uwagi na wyłączenie aparatu decyzyjnego ofiary (np. podanie nieświadomej ofierze "tabletki gwałtu" prowadzącej do stanu nieprzytomności) albo z uwagi na niemożność powzięcia oporu przez ofiarę (np. związanie pod pozorem zabawy, a następnie seksualne wykorzystanie niemogącej ruszać się ofiary). Warunkiem przyjęcia podstępu, także w obu ostatnio wymienionych wypadkach, jest wcześniejsze doprowadzenie ofiary do takiego stanu przez wprowadzenie jej w błąd lub wykorzystanie błędu.’’ – II KK 114/18 - Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2018 r
Kolejnym elementem charakterystycznym z punktu prawno- karnej oceny czy mamy do czynienia z przestępstwem zgwałcenia jest sprzeciw ofiary. Sprzeciw jest warunkiem niezbędnym typu przestępstwa zgwałcenia, musi być przez ofiarę wyraźnie zamanifestowany. Może on przybrać formę werbalną, gestu odepchnięcia, zamknięcia się w pomieszczeniu, ucieczki, wołania o pomoc, krzyku, wyrywania się, bicia napastnika, a także wymownego płaczu. Jak trafnie wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie sądowym, wyrażanie sprzeciwu musi być wyraźne i stanowcze, a ewentualny opór ofiary rzeczywisty, a nie pozorny.
Należy pamiętać, że zgoda partnera seksualnego na określoną formę zachowań seksualnych nie musi oznaczać zgody na inne zachowania lub kontynuację zachowań proponowanych przez współpartnera. Jeśli na przykład w trakcie stosunku dojdzie do zachowań, na które partner lub partnerka nie wyraża zgody, a jej opór zostanie przełamany w sposób opisany w art. 197 k.k., to od tego momentu będziemy mieli do czynienia z przestępstwem zgwałcenia.
Ważne - dla uznania określonego zachowania seksualnego za przestępstwo nie jest konieczne użycie siły fizycznej przez sprawcę (często sprawca zaprzestaje na groźbie), jak również, opór ofiary nie musi przyjmować formy obrony fizycznej, często chociażby przy zgwałceniu z użyciem tabletki gwałtu, nie ma bowiem oznak typowej fizycznej obrony podejmowanej przez ofiarę.
Nasza kancearia prawna Wrocław cechuje się wieloletnim doświadczeniem w sprawach karnych. Jeśli potrzebujesz wsparcia wykwalifikowanego adwokata prawa karnego we Wrocławiu to pozostajemy do Twojej dyspozycji.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ