Poręczenie majątkowe jest to jeden ze środków zapobiegawczych stosowanych w postępowaniu karnym wobec podejrzanego albo oskarżonego. Poręczenie jest nieizolacyjnym środkiem zapobiegawczym, który ma zabezpieczyć wypełnianie przez oskarżonego lub podejrzanego obowiązków procesowych, a więc stawiennictwo na każde wezwanie organu procesowego oraz powstrzymanie się od utrudniania prowadzonego postępowania.
W praktyce dość często, w sytuacji zastosowania izolacyjnego środka zapobiegawczego, tj. tymczasowego aresztowania, podejrzany stara się o dokonanie zamiany środka izolacyjnego na nie izolacyjny właśnie dzięki możliwości wpłacenia czy ustanowienia poręczenia majątkowego. Kolokwialnie oraz w znaczeniu potocznym, instytucję poręczenia majątkowego w sprawach karnych nazywa się również kaucją.
Można dokonać wyróżnienia trzech rodzajów poręczenia:
- majątkowe;
- społeczne;
- osoby godnej zaufania.
PORĘCZENIE MAJĄTKOWE - PRZESŁANKI ZASTOSOWANIA
Przesłanki zastosowania poręczenia majątkowego są takie same jak przy tymczasowym aresztowaniu, a więc podstawa ogólna wskazana w art. 249 KPK oraz jakakolwiek z podstaw szczególnych zawartych w art. 258 § 1-3 KPK.
W przeciwieństwie do tymczasowego aresztowania poręczenie majątkowe można łączyć z innymi nieizolacyjnymi środkami zapobiegawczymi, np. z zakazem opuszczania kraju, dozorem Policji etc.
Poręczenie majątkowe może ustanowić oskarżony lub inna osoba składając oświadczenie pisemnie lub ustnie z wpisem do protokołu. Poręczenie majątkowe może złożyć nie tylko podejrzany (oskarżony), lecz także inna osoba. W praktyce najczęściej poręczenie, o którym jest tutaj mowa, składają najbliżsi członkowie rodziny np. małżonek. Nie ma też przeszkód, aby określoną przez sąd sumę poręczenia majątkowego złożyło więcej niż jedna osoba.
Zgodnie z treścią art. 266 kpk poręczenie majątkowe może przybrać postać:
1) pieniędzy (dotyczy to zarówno waluty krajowej, jak i zagranicznej);
2) papierów wartościowych np. obligacje Skarbu Państwa, czeki, akcje;
3) hipoteki;
4) zastawu, który w przeciwieństwie do hipoteki ustanawia się na rzeczach ruchomych bądź prawach majątkowych zbywalnych.
Chociaż powołany przepis wskazuje kilka przedmiotów poręczenia majątkowego, to jednak najczęściej są nim pieniądze. Ta forma zabezpieczenia toku postępowania jest najmniej kłopotliwa dla organu procesowego zarówno przy ustanawianiu poręczenia majątkowego, jak i ewentualnie orzekaniu jego przepadku. Warto pamiętać, że nie można ustanowić poręczenia majątkowego na mieniu będącym już przedmiotem zabezpieczenia majątkowego, bowiem trudno uznać, że skutecznie zabezpieczałoby to tok postępowania karnego.
O wyborze przedmiotu poręczenia majątkowego nie decyduje organ procesowy, który je ustanawia (sąd, a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator), lecz składający poręczenie. Organ procesowy, który będzie orzekał w przedmiocie poręczenia majątkowego, może jednak nie uwzględnić zaproponowanego przedmiotu poręczenia, jeżeli uzna go za niewystarczający do zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego. Nic nie stoi także na przeszkodzie, aby poręczający zaproponował dwa (lub nawet więcej) przedmioty poręczenia (np. pieniądze oraz hipotekę ustanowioną na nieruchomości).
PORĘCZENIE MAJĄTKOWE – CO ZAWIERA POSTANOWIENIE?
Postanowienie o poręczeniu wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator. Postanowienie to powinno zawierać:
- wysokość poręczenia;
- rodzaj poręczenia;
- warunki poręczenia majątkowego;
- termin złożenia przedmiotu poręczenia.
Wszystko to trzeba ustalić, mając na względzie sytuację materialną oskarżonego i składającego poręczenie majątkowe, wysokość wyrządzonej szkody oraz charakter popełnionego czynu.
Ponadto osobę składającą poręczenie należy pouczyć o obowiązkach wynikających z poręczenia i skutkach ich niedotrzymania.
Sumę pieniędzy stanowiącą przedmiot poręczenia majątkowego może wpłacić więcej osób niż jedna. W takiej sytuacji wszystkie osoby są poręczającymi. Przepisy ustawy nie nakazują wskazywania już w treści wydawanego w tym przedmiocie postanowienia danych osoby wpłacającej poręczenie. To decyzji stron pozostawione jest zatem ustalenie, kto w istocie weźmie na siebie ciężar uiszczenia wskazanej przez sąd kwoty, jak też poniesie ewentualne konsekwencje niedozwolonych zachowań podjętych przez podejrzanych (tak zasadnie postanowienie SA w Katowicach z 5.01.2007 r., II AKz 833/06, KZS 2007/5, poz. 80).
PORĘCZENIE MAJĄTKOWE W POSTACI PIENIĘDZY
Poręczenie majątkowe w postaci pieniędzy składający je wpłaca na rachunek wskazany przez sąd. Dowód wpłaty dołącza się do protokołu przyjęcia poręczenia. Z przyjęcia poręczenia majątkowego sporządza się protokół (art. 143 § 1 pkt 9 k.p.k.), a dowód wpłaty dołącza się do protokołu przyjęcia poręczenia. Podstawą wydania nakazu zwolnienia nie jest jednak okazanie przez wpłacającego potwierdzenia dokonania przelewu na konto sum depozytowych sądu stosownej kwoty, lecz potwierdzenie wpłynięcia tej kwoty na to konto. Warto odnotować, że w przypadku aresztu warunkowego (art. 257 § 2) uiszczenie w terminie sumy poręczenia sprawia, że wydaje się nakaz zwolnienia, pod warunkiem że dana osoba nie jest zatrzymana w innej sprawie i nie ma potrzeby wydawania kolejnego postanowienia, np. o uchyleniu tymczasowego aresztowania.
W praktyce mają miejsce sytuacje, w których mimo że sąd orzeknie warunkowy areszt, to i tak suma poręczenia majątkowego nie zostanie uiszczona. Brak dokonania złożenia poręczenia (w całości lub części) nie wiąże się z jakimikolwiek negatywnymi konsekwencjami finansowymi dla podejrzanego (oskarżonego). Nie ma w szczególności możliwości przymusowej egzekucji takiego postanowienia lub podjęcia jakichkolwiek innych działań zmierzających do tego, by oskarżony dysponujący środkami finansowymi dokonał złożenia przedmiotu poręczenia.
USTALANIE WYSOKOŚCI PORĘCZENIA MAJĄTKOWEGO
W orzecznictwie wykrystalizował się pogląd, że przy ocenie, czy suma poręczenia nie jest nadmierna, prymatu nie ma sytuacja majątkowa oskarżonego, lecz waga przestępstwa, wysokość szkody i sposób działania sprawcy oraz możliwy wymiar kary. Suma poręczenia powinna być jednak tak oznaczona, żeby możliwość jej przepadku rzeczywiście motywowała oskarżonego do powstrzymania się od bezprawnych działań mogących utrudnić tok prowadzonego postępowania. Inna powinna być wysokość poręczenia majątkowego w przypadku popełnienia czynu zabronionego polegającego na wyrządzeniu szkody majątkowej w wielkich rozmiarach, a inna w przypadku przestępstwa o charakterze niemajątkowym.
Należy zaznaczyć, że nigdzie nie wskazano minimalnej oraz maksymalnej wysokości poręczenia majątkowego, a więc każdorazowo określana jest ona w odniesieniu do konkretnego postępowania.
USTANIE PORĘCZENIA NASTĘPUJE W MOMENCIE:
1) uchylenia bądź zmiany poręczenia majątkowego na inny środek zapobiegawczy za wyjątkiem sytuacji, gdy zastosowano tymczasowe aresztowanie. Wówczas poręczenie majątkowe ustaje z chwilą osadzenia oskarżonego (podejrzanego) w areszcie śledczym;
2) uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w danej sprawie;
3) zgłoszenia się skazanego do odbycia prawomocnie orzeczonej kary.
COFNIĘCIE PORĘCZENIA
Cofnięcie poręczenia jest dopuszczalne, aż do chwili jego ustania. Samo złożenie oświadczenia przez poręczającego o cofnięciu poręczenia nie powoduje jego cofnięcia.
Cofnięcie poręczenia majątkowego staje się skuteczne z chwilą:
1) przyjęcia nowego poręczenia majątkowego;
2) zastosowania innego środka zapobiegawczego;
3) odstąpienia od stosowania środka zapobiegawczego.
Niemożliwe jest natomiast cofnięcie poręczenia majątkowego, jeżeli już zapadło postanowienie o jego przepadku lub o ściągnięciu sumy poręczenia.
Kancelaria adwokacka Wrocław
Szukasz sprawdzonego adwokata? Zależy Ci na kimś doświadczonym i sprawdzonym na terenie Wrocławia? Jeśli Twoje odpowiedzi są twierdzące to świetnie trafiłeś! Jesteśmy pewni, że spełnimy Twoje oczekiwania.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ