Dział spadku i zniesienie współwłasności są nie tylko w powszechnym potocznym odbiorze, ale i z punktu widzenia prawnika - instytucjami podobnymi do siebie. W zasadzie zarówno dział spadku, jak i zniesienie współwłasności przebiegają niemal według identycznych ogólnych reguł. Jakkolwiek dział spadku, gdy w jego skład wchodzi nieruchomość, jest instytucją niezmiernie podobną do zniesienia współwłasności, to jednak istnieją między tytułowymi instytucjami również zasadnicze różnice, o których bliżej w treści niniejszego wpisu.
Można w pewnym uproszczeniu stwierdzić, że dział spadku obejmuje co do zasady rozporządzenie wszystkimi prawami majątkowymi wchodzącymi w skład spadku (spadek traktowany jest jako pewna całość wielu praw), a zniesienie współwłasności obejmuje rozporządzenie udziałami w konkretnej rzeczy, np. w danej nieruchomości.
Powyżej w sposób zamierzony wskazałem przykładowo na nieruchomość, gdyż w sprawach czy to o zniesienie współwłasności, czy o dział spadku, w którego skład wchodzi nieruchomość, występuje sporo kontrowersji.
Zdarza się, że jedynym wartościowym i istotnym składnikiem spadku, który spadkobiercy chcą podzielić jest właśnie nieruchomość. W takiej sytuacji pojawia się pytanie, które z omawianych rozwiązań wybrać? Które jest najwłaściwsze?
Adwokat Wrocław
Celem wprowadzenia wypada wskazać, że na podstawie przepisu art. 688 kodeksu postępowania cywilnego ,,do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 k.p.c.’’
Natomiast zgodnie zaś z art. 1035 kodeksu cywilnego ,,jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu.’’
Można pomyśleć, że w sytuacji gdy w skład spadku wchodzi jedynie nieruchomość, nie będzie żadnej większej różnicy czy zastosujemy instytucję zniesienia współwłasności czy instytucję działu spadku, aczkolwiek nic bardziej mylnego.
Pisząc wprost, nie jest dopuszczalne zniesienie przez spadkobierców stanu współwłasności, co do poszczególnych praw majątkowych wchodzących w skład spadku przy zastosowaniu drugiej z omawianych i wskazanych w tytule instytucji. Podkreśla się zarówno w doktrynie, jak i w licznych orzeczeniach sądów powszechnych, że spadkobiercom nie przysługuje swoboda, co do wyboru pomiędzy działem spadku i innym zdarzeniem zmierzającym do zniesienia współuprawnienia prawa majątkowego wchodzącego w skład spadku, w szczególności nie ma swobody wyboru pomiędzy działem spadku a zniesieniem współwłasności.
Odpowiedzi na powyżej stawiane pytania dostarcza również orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynika, iż wspólność masy majątkowej w postaci spadku nabytego przez kilku spadkobierców nie stanowi współwłasności, która może być zniesiona w myśl przepisów art. 210 i nast. k.c. oraz art. 617 i nast. k.p.c., lecz konieczne jest zastosowanie przepisów art. 1035 i nast., art. 1070 i nast. k.c. oraz art. 680 i nast. k.p.c. - (postanowienie z dnia 5 czerwca 1991 r., III CRN 125/91).
Dział spadku obejmuje bowiem rozporządzenie przez wszystkich spadkobierców prawami majątkowymi wchodzącymi w skład spadku, a nie jak w przypadku zniesienia współwłasności - rozporządzenie udziałami w konkretnej nieruchomości.
Z kolei w postanowieniu z dnia 30 września 2009 r., sygn. akt V CSK 63/09 sąd wskazał wprost, że spadkobiercom nie przysługuje swoboda wyboru pomiędzy działem spadku i innym zdarzeniem zmierzającym do zniesienia współuprawnienia prawa majątkowego wchodzącego w skład spadku, a tym samym nie ma swobody wyboru pomiędzy działem spadku a zniesieniem współwłasności.
Powyższe wywody Sądu oznaczają, że jeżeli stan faktycznej współwłasności nieruchomości wynika z dziedziczenia, to stosownym wnioskiem będzie wniosek o dokonanie działu spadku, a jeżeli wspólność wynika z innego tytułu niż dziedziczenie (najczęściej z wspólnego nabycia nieruchomości) to w takiej sytuacji odpowiedni będzie wniosek o zniesienie współwłasności konkretnej nieruchomości.
W przypadku postepowania o dział spadku sąd musi, co do zasady najpierw ustalić co wchodzi w skład spadku, a dopiero w dalszej kolejności następnie dokonać jego podziału. Podczas gdy w ramach postępowania o zniesienie współwłasności, sąd przeprowadza jedynie drugą z wymienionych czynności.
DZIAŁ SPADKU ZE ZNIESIENIEM WSPÓŁWŁASNOŚCI
Obie komentowane instytucje mogą być jednak w pewnych sytuacjach połączone w jednym postępowaniu. W myśl art. 689 k.p.c. może stać się tak, kiedy cały majątek spadkowy lub poszczególne rzeczy wchodzące w jego skład stanowią współwłasność z innego tytułu niż dziedziczenie.
WYSOKOŚĆ OPŁAT W OMAWIANYCH POSTĘPOWANIACH
Opłata od wniosku o zniesienie współwłasności wynosi 1000 złotych, a w przypadku gdy wniosek zawiera zgodny projekt zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych.
Opłata od wniosku o dział spadku wynosi 500 złotych, gdy brak jest jednolitych stanowisk współspadkobierców co do sposobu przeprowadzenia działu spadku, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku opłata wynosi 300 złotych.
Natomiast gdy dział spadku połączony jest ze zniesieniem współwłasności opłata wynosi 1.000 zł, jeśli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 złotych.
W przypadku potrzeby skonsultowania podobnych kwestii z kancelarią adwokacką we Wrocławiu zapraszamy do kontaktu!
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ