ISTOTA UMOWY DOŻYWOCIA
Istotą umowy dożywocia jest zapewnienie zbywcy przez nabywcę nieruchomości utrzymania w taki sposób, aby zbywca nie musiał ponosić podstawowych kosztów utrzymania – przyczyniać się do zdobywania środków na zaspokojenie niezbędnych wymagań życiowych.
W pewnym sensie upraszczając, umowa dożywocia polega więc na tym, że w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Podstawową funkcją umowy dożywocia jest więc funkcja alimentacyjna. Zapewnia ona bowiem zbywcy dożywotnie utrzymanie w zakresie i na zasadach ustalonych w umowie.
Należy też wskazać, że umowa ta stanowi źródło powstania pomiędzy stronami więzi typowych dla stosunków alimentacyjnych mających swoje źródło w ustawie, stąd też łączy w sobie elementy majątkowe z elementami stosunków osobistych. Z reguły nabywca powinien przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie, szczegółowe obowiązki strony zawsze powinny zawrzeć w umowie.
,,Ustawowo określony zakres świadczeń wyraźnie wskazuje zatem na dążenie do zapewnienia dożywotnikowi środków utrzymania, jak też przesądza o konieczności pozostawania stron w bezpośredniej ze sobą styczności i bliskich stosunkach osobistych’’ (wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków z dnia 10 grudnia 2013 r., sygn. akt I C 922/13).
Najważniejsze odpowiedzi wg prawnika Wrocław
CZY DANA UMOWA JEST UMOWĄ DOŻYWOCIA?
Zawarta przez strony umowa winna być wykładana zgodnie z regułami wyrażonym w art. 65 k.c., a stosownie do tego przepisu oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają okoliczności, w których złożone zostało oświadczenie woli, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.
Nadto przystępując do próby interpretacji rodzaju i rzeczywistego celu zawartej umowy należy zbadać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy deklarowany bezpośrednio przez strony, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, czy samym tytule umowy. Wykładnia oświadczeń woli złożonych przy zawarciu umowy, nie może bazować na samym tylko jej tekście, nawet w sytuacji kiedy np. tekst ten zostanie utrwalony w formie aktu notarialnego.
Należy mieć również na uwadze, że w danej sprawie, jeżeli strony określiły w umowie, że zawierają „umowę darowizny”, nie może to zostać potraktowane jako argument definitywny posiadający znaczenie wiążące dla sądu. Jednak element ten podlega uwzględnieniu w ramach wykładni oświadczenia woli, stanowi on również dla sądu wskazówkę istotną dla ustalenia znaczenia i celu oświadczeń woli. Sąd winien mieć na uwadze nazwę umowy użytą przez strony, pamiętając o tym, że nazwa nadana umowie przez strony nie decyduje o jej charakterze.
O zakwalifikowaniu danej umowy jako umowy dożywocia, powinien w znacznej części przemawiać podstawowy zakres obowiązków stron tejże umowy. Istotą umowy dożywocia jest bowiem zapewnienie zbywcy dożywotniego utrzymania. Przepisy kodeksu cywilnego wskazują na ten warunek jako na istotę treści tego stosunku prawnego. Natomiast dopiero w dalszym ciągu definiuje się obowiązki nabywcy wynikające z ustawy w braku odmiennej umowy. Wynika z tego, że umowa między stronami decyduje o zakresie praw i obowiązków ale te prawa i obowiązku (prawa i obowiązki tzw. poboczne mogą być normowane z dużą dowolnością, swobodą wedle woli stron) muszą jednak zmierzać do dożywotniego utrzymania zbywcy.
UMOWA DOŻYWOCIA, A UMOWA DAROWIZNY
Nie powinno się rozszerzać pojęcia „darowizna” na umowę dożywocia. Nawet w razie obiektywnej niewspółmierności świadczeń to w umowie dożywocia nie ma nawet częściowej darowizny. Ze względu na to, iż czas trwania, a także rodzaj świadczeń nabywcy nieruchomości, a przy tym samym ich rozmiar zależy od elementu przypadkowego, jakim jest długość życia osoby uprawnionej oraz zakres jego potrzeb, umowa dożywocia należy do umów losowych. Umowa dożywocia należy do umów wzajemnych. W przypadku umowy o dożywocie nie występuje klasyczny przykład ekwiwalentności świadczeń
Zgodnie z dominującym poglądem doktryny element wzajemności ocenia się z punktu widzenia subiektywnego, a nie ekonomicznej wartości świadczeń, którą i tak trudno określić, ze względu na losowy charakter umowy dożywocia.
ZWROT KOSZTÓW UTRZYMANIA PONIESIONYCH PRZEZ DOŻYWOTNIKA
Poniesienie przez dożywotnika kosztów, które zgodnie z treścią umowy dożywocia winien był ponieść zobowiązany powoduje po stronie zobowiązanej z umowy dożywocia uzyskanie korzyści majątkowej bez podstawy prawnej, do czego ma zastosowanie art. 405 k.c. (bezpodstawne wzbogacenie).
NIERUCHOMOŚĆ BĘDĄCA PRZEDMIOTEM UMOWY DOŻYWOCIA
Przedmiotem umowy dożywocia może być każda nieruchomość, gruntowa lub lokalowa, udział we współwłasności nieruchomości, jak też prawo użytkowania wieczystego.
CZAS TRWANIA DOŻYWOCIA
Czas trwania świadczeń nabywcy nieruchomości jest uzależniony od długości życia dożywotnika.
WARTOŚĆ ŚWIADCZEŃ Z UMOWY DOŻYWOCIA
Nie jest obiektywnie możliwa, choćby przybliżona ocena wartości tych świadczeń w chwili zawierania umowy.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ