Zadośćuczynienie jest formą pieniężnej rekompensaty szkody niemajątkowej, którą trudniej jest zdefiniować niż szkodę majątkową. Może ona przybrać postać ujemnych przeżyć, cierpień fizycznych lub psychicznych, wynikających ze zdarzenia powodującego ową szkodę. Chodzi więc o szkodę niematerialną, moralną, wyrządzoną bezprawnie, a więc – mówiąc potocznie – niesprawiedliwie i niezasłużenie.
Krzywdę wypełnia poczucie nieszczęścia, cierpienia, bólu, lęku i dyskomfortu psychicznego wyrażającego się m.in. poczuciem odrzucenia, pogorszeniem relacji rodzinnych i towarzyskich, utratą zawodu, pozbawieniem możliwości odczuwania przyjemności, itp.
Zadośćuczynienie może być przyznane w wypadkach przewidzianych w art. 444 k.c., a więc przede wszystkim w razie uszkodzenia ciała poszkodowanego lub wywołania rozstroju jego zdrowia i w konsekwencji wynikłych ze zdarzenia cierpień. Takie właśnie przypadki praktyka sądowa notuje najczęściej, choć katalog bezprawnych zdarzeń powodujących cierpienia i krzywdy jest niezwykle bogaty.
Zadośćuczynienie jest prawnie uregulowane, przede wszystkich w art. 445 i 448 KC.
Art. 445. Kodeksu cywilnego
,,§ 1. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
§ 2. Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.
§ 3. Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.’’
Art. 448. Kodeksu cywilnego
,,W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.’’
Okiem prawnika Wrocław
Zadośćuczynienie zostało unormowane jako świadczenie fakultatywne, co oznacza, że sąd może odmówić jego zasądzenia nawet wtedy, gdy formalnie spełnione zostały wszystkie przesłanki uzasadniające jego przyznanie. Fakultatywność zadośćuczynienia została ujęta w ustawowej formule „sąd może przyznać”. Fakultatywność w przyznawaniu zadośćuczynienia, wynikająca z jego uznaniowości, była wielokrotnie przedmiotem orzeczeń Sądu Najwyższego. Na gruncie bogatego orzecznictwa zarówno Sądu Najwyższego, jak i sądów powszechnych można natomiast wskazać jakie czynniki wpływają na zasadność i wysokość orzeczonych kwot z tytułu zadośćuczynienia za krzywdy.
,,Wysokość zadośćuczynienia jest uzależniona od nasilenia cierpień, długotrwałości choroby, rozmiaru kalectwa oraz trwałości następstw zdarzenia, przy uwzględnieniu również okoliczności dotyczących życia osobistego poszkodowanego’’ (wyrok SN z dnia 5 grudnia 2006 r., II PK 102/06, OSNP 2008, nr 1–2, poz. 11).
,,Wysokość przyznanego zadośćuczynienia zasądzona w innych sprawach nie może stanowić dodatkowego kryterium miarkowania zadośćuczynienia. Powinna ona uwzględniać aktualne warunki i stopę życiową społeczeństwa kraju, w którym mieszka poszkodowany’’ (wyrok SN z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 536/07, OSP 2010, z. 5, poz. 47, z glosami K. Ludwichowskiej i M. Wałachowskiej, PS 2011, nr 4, s. 131).
,,Dla określenia wysokości zadośćuczynienia może mieć znaczenie udział poszkodowanego w czynnościach, które zwiększają ryzyko wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę’’ (wyrok SN z dnia 4 września 2009 r., III CSK 26/09, IC 2011, nr 5, s. 30).
Poza wskazanymi powyżej trendami interpretacyjnymi należy wskazać, że Sąd Najwyższy wielokrotnie potwierdził ustaloną w poprzednich dziesięcioleciach tezę, że o wysokości zadośćuczynienia decydują przede wszystkim rozmiar krzywdy, rodzaj, charakter, intensywność oraz czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych, stopień trwałego kalectwa, rokowania na przyszłość, utrata szans na normalne życie, a także poczucie bezradności i nieprzydatności społecznej. Istotną okolicznością indywidualizującą rozmiar krzywdy może być także wiek poszkodowanego.
W związku z częstym mylnym zamiennym stosowaniem pojęć odszkodowanie i zadośćuczynienie przez przysłowiowego Kowalskiego, trzeba sprostować i wyjaśnić, że pod pojęciem ,,odszkodowanie’’ należy rozumieć pieniężną równowartość poniesionej szkody majątkowej lub szkody na osobie. Pojęcie szkody majątkowej nie zostało jednoznacznie zdefiniowane w Kodeksie Cywilnym, jednak przyjmuje się, iż jest to każdy uszczerbek, uszczuplenie, strata w dobrach lub interesach prawnie chronionych doznany przez osobę poszkodowaną. Odszkodowanie powinno pokryć szkodę rzeczywiście poniesioną („damnum emergens”) jak i utracone korzyści („lucrum cessans”), czyli wszystko to, co osoba poszkodowana mogłaby osiągnąć, wypracować, zdobyć gdyby nie doszło do zdarzenia powodującego szkodę.
Proste rozróżnienie nazewnictwa:
,,Po-szkodowany’’ (szkoda – uszczuplenie w majątku, można ją stosunkowo łatwo wyliczyć w oparciu o spis kosztów i poniesionych wydatków wskazując na konkretne uszczuplenie majątku poszkodowanego),
,,Po-krzywdzony’’ (krzywda- ujemne przeżycia, odczucia, cierpienia fizyczne lub psychiczne, wynikające ze zdarzenia, aby określić wartość rekompensaty krzywd często wskazuje się kwoty szacunkowe).
Adwokat Wrocław
W przypadku spraw związanych z zadośćuczynieniem zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią adwokacką we Wrocławiu.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ