Przedmiotem ochrony jest porządek publiczny wyrażający się w zabezpieczeniu społeczeństwa przed zorganizowaną przestępczością, nadto opisane w niniejszym artykule przestępstwo ma charakter przestępstwa powszechnego.
Aktualnie obowiązujący polski kodeks karny nie zawiera legalnej definicji przestępczości zorganizowanej (zorganizowanej grupy przestępczej). Co ważne, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, pojęcie grupy przestępczej jest terminem prawniczym i do oceny danego związku osób jako tego rodzaju grupy w rozumieniu art. 258 kodeksu karnego jest uprawniony sąd orzekający, zaś oskarżony może co najwyżej kwestionować przesłanki istotne dla takiej prawnej oceny.
Kancelaria prawna Wrocław
W pierwszej kolejności należy wskazać, że aby w ogóle można było mówić o zorganizowanej grupie przestępczej musi ona składać się z co najmniej 3 osób oraz być w pewnym stopniu zorganizowana – czyli posiadać ustalone kierownictwo i podział ról.
Dla przyjęcia działania w grupie przestępczej, o jakiej stanowi art. 258 kodeksu karnego, nie jest wymagany szczególny poziom jej organizacji, wystarczająca jest organizacja na poziomie zaledwie podstawowym, ale z podziałem ról.
Art. 258 stanowi, że:
§ 1. Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
(…)
§ 3. Kto grupę albo związek określone w § 1 w tym mające charakter zbrojny zakłada lub taką grupą albo związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
(…)
Do charakterystycznych cech zorganizowanej grupy przestępczej, wyszczególnionych w oparciu o aktualne orzecznictwo sądów powszechnych, należą:
– istnienie wewnętrznej struktury organizacyjnej, mniej lub bardziej zarysowanej;
– trwałość tej struktury;
– istnienie więzów organizacyjnych w ramach wspólnego porozumienia;
– planowanie przestępstw;
– akceptacja celów;
– gromadzenie narzędzi przeznaczonych do popełniania przestępstw;
– podział ról;
– koordynacja sposobu działania, mniej lub bardziej zaawansowana;
– występowanie powiązań np. socjologiczno-psychologicznych, gospodarczych, przestepczych pomiędzy członkami grupy.
Nie każde współdziałanie przestępne, nawet o złożonym charakterze, można określić mianem zorganizowanej grupy przestępczej. Dlatego też warte podkreślenia jest, iż jest to przestępstwo trwałe, które zostaje popełnione w określonym przedziale czasowym. Pominięcie jakiegoś okresu rodzi konsekwencje procesowe w zakresie powagi rzeczy osądzonej. Z uwagi na trwały charakter przestępstwa nie znajduje zastosowania konstrukcja czynu ciągłego z art. 12 k.k. Jeśli w ramach grupy lub związku dojdzie do popełnienia przestępstwa, będzie ono miało charakter odrębny od udziału w grupie. Typ kwalifikowany przestępstwa zachodzi w sytuacji, kiedy zorganizowana grupa lub związek mają charakter zbrojny.
Nadto odnosząc się do § 3. Komentowanego przepisu - kierowanie grupą przestępczą polega na podejmowaniu kluczowych decyzji dotyczących funkcjonowania grupy oraz wydawania poleceń jej członkom.
Z PRAKTYKI SĄDOWEJ
Pewnego doprecyzowania czy wręcz wskazania definicji oraz wyjaśnienia pojęcia zorganizowanej grupy przestępczej podjął się m.in. Sąd Apelacyjny w Krakowie, który wskazał, że
„grupa taka funkcjonuje zgodnie z pewnymi ustalonymi regułami i posiada wewnętrzną strukturę, zatem poszczególni jej członkowie pełnią określone funkcje bądź role. Świadczy to o wewnętrznym uporządkowaniu grupy, stałości reguł jej funkcjonowania, a więc form zorganizowania, w przeciwieństwie do grupy osób choćby i stale popełniających wspólnie podobne przestępstwa, ale wymieniających się rolami w zależności od zaistniałych zmiennych sytuacji. Istnienie koleżeńskich powiązań pomiędzy członkami grupy nie sprzeciwia się zorganizowaniu w grupę przestępczą. Podobnie brak mechanizmów wymuszających posłuszeństwo członków grupy, a nawet brak kierownictwa grupy, nie wyklucza możliwości uznania grupy przestępczej za zorganizowaną. Zorganizowana grupa przestępcza może funkcjonować na zasadzie dobrowolnego udziału w niej jej członków. Istnienia zorganizowanej grupy przestępczej nie warunkuje stosowanie wobec jej członków środków przymusu dla uzyskania ich posłuszeństwa i zapobieżenia opuszczaniu jej szeregów, a podobnie i systemu nagród zapewniających lojalność członków takiej grupy. Motywy, którymi kierują się poszczególne osoby, przystępując do grupy przestępczej, nie mają znaczenia dla bytu zorganizowanej grupy przestępczej”.
Do kluczowych elementów pozwalających przypisać, sprawstwo omawianego przestępstwa należy wskazać:
- świadomość istnienia grupy przestępczej – jako niezbędny warunek. Przestępstwa z art. 258 k.k. § 1 i 2 mogą był popełnione w zamiarze zarówno bezpośrednim, jak i ewentualnym. Sprawca musi mieć świadomość i co najmniej godzić się z tym, że grupa lub związek, do których przynależy, mają na celu popełnianie przestępstw.
- Do przypisania działań w zorganizowanej grupie przestępczej nie wystarczy ulokowanie ich w „jakiejś strukturze”, lecz konieczne jest określenie owej struktury, opisanie, a następnie – wykazanie, że oskarżeni świadomie przyłączyli się do tego typu grupy lub wykonywali w jej składzie konkretne działania.
Związek jest bardziej zaawansowaną formą powiązań niż zorganizowana grupa. W orzecznictwie przyjmuje się, że cechują go trwała struktura organizacyjna, dyscyplina i kierownictwo charakteryzujące się możliwością wydawania poleceń, których niewykonanie wiąże się z określonymi sankcjami (por. wyrok SA w Katowicach z 14.10.1999 r., II AKa 221/99, LEX nr 590565). Tak jak w przypadku zorganizowanej grupy związek musi składać się z minimum trzech osób.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ