Tymczasowe aresztowanie jest jednym ze środków zapobiegawczych. W postępowaniu przygotowawczym można stosować środki zapobiegawcze tylko względem osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów.
Warto w tym miejscu nadmienić o pozostałych oraz wskazać rodzaje środków zapobiegawczych. Do środków zapobiegawczych w polskim systemie prawa karnego zalicza się:
- tymczasowe aresztowanie,
- poręczenie majątkowe,
- poręczenie społeczne,
- dozór policyjny,
- nakaz opuszczenia przez oskarżonego lokalu mieszkalnego,
- zakaz opuszczania kraju.
Zastosowanie tymczasowego aresztowania wymaga, aby spełnione były przesłanki ogólne stosowania środków zapobiegawczych, oraz co najmniej jedna ze szczególnych przesłanek stosowania tymczasowego aresztowania, które określone zostały w art. 258 Kodeksu postępowania karnego.
Wskazany przepis reguluje szczególne podstawy stosowania tymczasowego aresztowania oraz pozostałych środków zapobiegawczych, wśród nich wymienia:
1) uzasadnioną obawę ucieczki lub ukrycia się;
2) uzasadnioną obawę nakłaniania do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo utrudniania postępowania karnego w inny bezprawny sposób;
3) grożącą podejrzanemu (oskarżonemu) surową karę;
4) uzasadnioną obawę popełnienia przez podejrzanego (oskarżonego) przestępstwa.
OBAWA UCIECZKI LUB UKRYCIA SIĘ
Zarówno obawa ucieczki lub ukrycia się, jak i nakłaniania do składania fałszywych zeznań/wyjaśnień albo utrudnianie postępowania karnego w inny bezprawny sposób muszą być uzasadnione, a zatem realne (oceny dokonuje się na podstawie ustalonych okoliczności danej sprawy lub w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, a nie tylko hipotetyczne). Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17.04.2008 r., WZ 27/08, OSNwSK 2008, wyraził pogląd, że obawa ucieczki lub ukrywania się podejrzanego musi być uzasadniona w takim znaczeniu tego słowa, że z materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania przygotowawczego muszą wynikać okoliczności wskazujące na możliwość bezprawnego utrudniania postępowania przez podejrzanego.
NAKŁANIANIE DO SKŁADANIA FAŁSZYWYCH ZEZNAŃ, MATACZENIE W SPRAWIE
Z mataczeniem w sprawie jako szczególną podstawą stosowania środka zapobiegawczego mamy przede wszystkim do czynienia wówczas, gdy podejrzany/oskarżony nakłania do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień. Okoliczność ta najczęściej wynika z zeznań świadków nakłanianych do składania fałszywych zeznań.
W praktyce niejednokrotnie sądy stosujące środki zapobiegawcze, w tym także tymczasowe aresztowanie, powołują jako podstawę prawną zastosowania środka zapobiegawczego obawę matactwa, uzasadniając to nieprzyznaniem się do winy czy odmową złożenia przez podejrzanego/oskarżonego wyjaśnień lub złożeniem wyjaśnień, które nie są zbieżne z relacjami świadków. Jak słusznie podnosi się w orzecznictwie, sam fakt, że podejrzany nie przyznał się do dokonania zarzucanego mu czynu, nie daje podstaw do stosowanego środka najbardziej dolegliwego, izolacyjnego (orzecznictwo sądów powszechnych jest w tym względzie bardzo bogate, m.in. postanowienie SA w Katowicach z 24.03.2010 r., II AKz 179/10). Podejrzany ma prawo do składania wyjaśnień o jakiejkolwiek treści, jak również odmowy ich złożenia, a tym samym pełnej realizacji prawa do obrony, w żadnym wypadku takie działanie podejrzanego nie może świadczyć o realności utrudniania z jego strony postępowania karnego (postanowienie SA w Lublinie z 6.05.2009 r., II AKz 261/09).
GROŹBA SUROWEJ KARY DLA PODEJRZANEGO
Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę z 19.01.2012 r., I KZP 18/11, stwierdził w niej, że podstawy stosowania tymczasowego aresztowania określone w art. 258 § 2, przy spełnieniu przesłanek wskazanych w art. 249 § 1 i art. 257 § 1 i przy braku przesłanek negatywnych określonych w art. 259 § 1 i 2, stanowią samodzielne przesłanki szczególne stosowania tego środka zapobiegawczego.
Z praktyki i doświadczenia w sprawach w, których dochodzi do tymczasowego aresztowania na opisanej podstawie, warto przybliżyć znaczenie pewnych pojęć.
Groźba surowej kary - realnej -w danych okolicznościach sprawy, z uwzględnieniem postaw podejrzanego jego roli w przestępstwie oraz następnie w postepowaniu przygotowawczym i sadowym, samo pojęcie surowej kary użyte w przepisie nie jest precyzyjne. W orzecznictwie przyjmuje się że jest to kara w realnym wymiarze przynajmniej 3 lat pozbawienia wolności – żeby groźba surowej kary mogła być podstawą zastosowania środka zapobiegawczego, w tym także tymczasowego aresztowania, obok przesłanki formalnej – tj. pozostawania przez podejrzanego pod zarzutem popełnienia zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat – musi zachodzić także realna (nie czysto teoretyczna), możliwość orzeczenia wobec podejrzanego, oskarżonego surowej kary.
Warto wiedzieć, że Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 29 października 2013 r., sygn. akt II AKz 420/13 stwierdził, że gdy tymczasowe aresztowanie jest stosowane prawie rok okoliczność, iż skazanemu grozi surowa kara nie ma decydującego znaczenia dla dalszego stosowania tymczasowego aresztowania. W uzasadnieniu Sąd podkreślił, iż zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu na dalszym etapie prowadzenia postępowania przesłanka ta ulega osłabieniu.
UZASADNIONA OBAWA POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA - PRZECIWKO ŻYCIU, ZDROWIU LUB BEZPIECZEŃSTWU POWSZECHNEMU
Żeby możliwe było zastosowanie środka zapobiegawczego na opisywanej podstawie, musi zachodzić uzasadniona obawa, że podejrzany popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził czy czynił przygotowania do popełnienia przestępstwa, co oznacza, że obawa popełnienia przestępstwa nie musi wynikać jedynie z groźby jego popełnienia, lecz chociażby z okoliczności sprawy.
TYMCZASOWE ARESZTOWANIA A STAN ZDROWIA PODEJRZANEGO
Jeżeli stan zdrowia oskarżonego czy podejrzanego tego wymaga, tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie leczniczym.
Kancelaria adwokacka Wrocław
Dzięki wieloletniemu doświadczeniu oferujemy usługi na najwyższym poziomie, a każdą sprawę traktujemy odrębnie. Jeżeli szukasz sprawdzonego prawnika we Wrocławiu to pozostajemy do Twojej dyspozycji.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ