W polskiej doktrynie prawa rodzinnego i w aktualnym stanie prawnym, dopuszcza się orzeczenie przez sąd pieczy naprzemiennej w sytuacji pozostawienia obojgu rodzicom pełni władzy rodzicielskiej. Warunkiem jej ustanowienia jest współdziałanie rodziców. Aby opieka naprzemienna mogła stać się rozwiązaniem korzystnym przede wszystkim dla osoby dziecka, spełnione muszą być szczególne warunki. Taka opieka wymaga zawsze poprawnej, bezkonfliktowej relacji między rodzicami, ich współdziałania i szerokiego zrozumienia, że to dziecko i jego potrzeby są najważniejsze.
Piecza nad osobą dziecka stanowi najszerszy składnik władzy rodzicielskiej. Mieszczą się w niej wszelkie obowiązki i uprawnienia rodziców dotyczące osoby dziecka, których przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie wyłączają z zakresu władzy rodzicielskiej. Władza rodzicielska odgrywa kluczową rolę, gdy chodzi o określanie obowiązków i praw między rodzicami a dziećmi. Treść tego stosunku podyktowana jest przez naczelną zasadę prawa rodzinnego – zasadę dobra dziecka.
POJĘCIE PIECZY NAPRZEMIENNEJ
Szeroka dyskusja środowisk prawniczych, nad zagadnieniem pieczy naprzemiennej dopiero rozpoczyna się w polskiej doktrynie i ulega modyfikacjom na przestrzeni ostatnich lat. Kluczowym pozostaje pytanie czy z takiego unormowania opieki wypływa więcej korzyści czy zagrożeń mając na uwadze w centralnym punkcie osobę dziecka.
W niniejszym blogu przedstawiony zostanie w znacznym stopniu pogląd autora na ocenę zasadności stosowania instytucji pieczy i opieki naprzemiennej z uwzględnieniem krajowych regulacji prawnych. Zdaniem autora wpisu, poważne wątpliwości budzi już sama dopuszczalność orzekania przez sądy pieczy naprzemiennej, chociażby z uwagi na wyżej wspomnianą zasadę dobra dziecka.
Z opieką naprzemienną mamy do czynienia, kiedy obydwoje rodzice zajmują się dzieckiem w jednakowym stopniu, w stworzonych przez siebie środowiskach wychowawczych (np. dziecko przebywa tydzień/miesiąc u matki, a następnie przez taki sam czas u ojca), przy czym obojgu rodzicom przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej. Ustawodawca nie posługuje się terminem pieczy naprzemiennej, został on sformułowany i dookreślony przez doktrynę i judykaturę. W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym próżno szukać regulacji wprost odnoszącej się do tej instytucji.
Instytucja opieki nad małoletnim jest natomiast uregulowana w art. 145–174 k.r.o. W świetle przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego opieka polega na obowiązku sprawowania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz reprezentacji podopiecznego. W żadnym z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie znajdziemy pojęcia pieczy naprzemiennej ani jej czytelnej, jednoznacznej definicji. Nie oznacza to jednak generalnej niedopuszczalności jej orzekania, przesłanki jej stosowania można wyinterpretować z treści znowelizowanego art. 58 k.r.o. Nie ulega wątpliwości, że podstawową przesłanką warunkującą orzeczenie o pieczy naprzemiennej jest przysługiwanie obojgu rodzicom pełnej władzy rodzicielskiej. Artykuł 58 § 1a k.r.o. precyzuje przesłanki powierzenia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, dając jednocześnie podstawę do wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie pieczy naprzemiennej, a mianowicie: zgodny wniosek rodziców, porozumienie rodziców o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem oraz pozytywna prognoza współdziałania rodziców w sprawach dziecka.
CZYM JEST OPIEKA NAPRZEMIENNA?
Zwykle opieka nad dzieckiem po rozstaniu rodziców wygląda tak, że dziecko mieszka z jednym z rodziców na stałe, a z drugim odbywa regularne kontakty. Natomiast opieka naprzemienna to inna forma sprawowania pieczy. Dziecko przebywa pod opieką raz jednego, raz drugiego rodzica, zwykle przez zbliżony okres. Rodzice dziecka mogą sami ustalić (bez ingerencji sądu), że będą sprawować opiekę w systemie tzw. naprzemiennym, jak również jeden z rodziców może złożyć wniosek do sądu o ustanowienie tej formy opieki. Problemy pojawiają się kiedy drugi rodzic stanowczo nie wyraża zgody na taką formę sprawowania opieki. Badając i analizując każdą indywidualną sprawę i stan faktyczny danej sprawy, sąd może dojść do przekonania, że taka forma opieki jest wskazana czy korzystna dla dziecka ale tylko jeśli ma pewność, że rodzice dają gwarancję stałej współpracy we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, są zdolni do kompromisów i wypracowywania wspólnych rozwiązań wobec dziecka.
OPIEKA NAPRZEMIENNA - SKUTKI DLA DZIECKA I OCENA
Niektórzy eksperci z zakresu psychologii dziecięcej czy sędziowie od których to poglądów często zależy sposób spojrzenia na omawiane zagadnienie, są zdania, że opieka naprzemienna jest trudna, a zatem nie zalecana w przypadku małych dzieci. Podnoszą argument, że taka forma opieki może zaburzać poczucie bezpieczeństwa małoletnich, dziecko nie ma bowiem jednego, ugruntowanego miejsca pobytu i stałego środowiska wychowawczego, zmuszane jest do tego, by co pewien czas adaptowało się do innych warunków i nowych miejsc. W przypadku uczniów w pierwszych latach edukacji opieka naprzemienna może być także problemem. Należy wskazać, że również znaczne oddalenie pomiędzy miejscem zamieszkania rodziców, a także od miejsca zamieszkania rodzica, a szkoły dziecka również wpływa na fakt, że dziecko pozostające w systemie opieki naprzemiennej często jest przewożone, raz z jednego miejsca w drugie co wpływa na brak stabilizacji, brak wytworzenia wokół dziecka swoistego centrum życiowego, może negatywnie wpływać na nawiązywanie relacji rówieśniczych i w dalszej konsekwencji na alienacje dziecka i jego gorszy rozwój.
Pomimo dopuszczalności orzekania pieczy naprzemiennej w sytuacji pozostawienia obojgu rodzicom pełni władzy rodzicielskiej w praktyce sądy z dużą ostrożnością podchodzą do omawianej instytucji. Jak wskazuje się w piśmiennictwie, ,,aby opieka naprzemienna mogła stać się korzystnym rozwiązaniem, spełnione muszą być szczególne warunki. Wymaga zatem poprawnej i bezkonfliktowej relacji między rodzicami, a więc w każdej sytuacji stawiania potrzeb dziecka na pierwszym miejscu w stosunku do ewentualnych personalnych animozji między rodzicami, zostawienia za sobą przeszłości, samokontroli, dobrej komunikacji na temat dziecka i w obecności dziecka. Niezbędna jest także bardzo sprawna organizacja: precyzyjny i przewidywalny plan zapewniający jednak łatwą reorganizację w przypadku potrzeby modyfikacji, systematyczne i zrównoważane monitorowanie postępów szkolnych przez oboje rodziców, dowożenie dziecka na zajęcia szkolne i pozaszkolne. Nie bez znaczenia jest również sytuacja finansowa rodziców, jako że opieka naprzemienna oznacza utrzymywanie dwóch domów, w których pełnoprawnym mieszkańcem jest dziecko (pokój dziecka, podwójny komplet rzeczy codziennego użytku dla dziecka).’’- tak m.in. A. Gójska, J. Ignaczewski (red.), Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem, Warszawa 2010.
Należy pamiętać i szczególnie zaznaczyć, że orzeczenie pieczy naprzemiennej powinno być przede wszystkim zgodne z dobrem dziecka, a nie jego rodziców.
W przypadku potrzeby skorzystania z pomocy adwokata rodzinnego na terenie Wrocławia i okolic pozostajemy do Państwa dyspozycji.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ